Veiligheid & Veerkracht

Janine Janssen, lector Geweld in Afhankelijkheidsrelaties bij Avans Hogeschool, heeft de prestigieuze Deltapremie gewonnen. Deze toonaangevende onderscheiding, een initiatief van de Vereniging Hogescholen en Regieorgaan SIA, wordt iedere 2 jaar uitgereikt aan 2 lectoren als erkenning voor de bijdrage die zij met hun onderzoeksgroep leveren aan de samenleving. Wat drijft Janine, waarom is haar onderzoek zo urgent? En waar wil ze de premie voor gaan gebruiken?

Het gesprek met Janine loopt op zijn einde als haar vader de kamer binnenloopt. “Een jaar geleden is mijn moeder overleden”, vertelt Janine. “Als ik bij mijn vader aan het werk ben, komt hij rond dit tijdstip altijd een appeltje brengen.” Haar onderzoek draait om schadelijke afhankelijkheidsrelaties, maar Janine grijpt het moment aan om te benadrukken dat afhankelijkheid niet per definitie verkeerd is: “Onze afhankelijkheidsrelatie is heel fijn. Voor mij betekent het heel veel dat mijn vader bij de uitreiking kan zijn.”

Tekst gaat verder onder de video

Wat is precies geweld in afhankelijkheidsrelaties? “Geweld dat wordt gepleegd door een bekende van het slachtoffer, zoals een familielid, partner of docent”, legt Janine uit. “Het slachtoffer is emotioneel of materieel afhankelijk van deze persoon, wat het zo moeilijk maakt om het geweld te herkennen en te doorbreken. Het geweld kan fysiek zijn, maar óók psychisch. Denk aan vernedering, controle of isolatie.” Ze onderscheidt 3 domeinen: binnen gezinnen en families, in professionele relaties en in mensenhandel, waar daders verrassend genoeg vaak ook bekenden zijn.

Met haar collega’s van het lectoraat onderzoekt Janine hoe ze de impact van dit geweld kan verminderen, herhaling kan voorkomen en (potentiële) slachtoffers kan helpen voor hun eigen veiligheid te kiezen. Wat is haar drijfveer om professionals daarbij te helpen? “Als je naar het journaal kijkt, lijkt de wereld in brand te staan. Een veilige thuissituatie binnen je gezin of familie is dan essentieel: daar leer je als kind weerbaar te zijn om later in de samenleving te kunnen functioneren. Dit geweld heeft langdurige gevolgen, als lange schaduwen. Dat is wat me zo aangrijpt.”

Bescheiden

Als Janine de vraag krijgt of ze enig idee heeft waarom de Deltapremie aan haar is toegekend, blijft ze bescheiden. “Ik ben ook benieuwd naar het juryrapport. Ik ben wel iemand die veel in de openbaarheid treedt, misschien speelt dat een rol. Maar ik zie heel veel mensen mooie dingen doen. Dus ja, ik ben ook heel nieuwsgierig…”

Het kost Nienke Fabries minder moeite om uit te leggen waarom Janine deze erkenning verdient. Zij is directeur van het Centre of Expertise Veiligheid & Veerkracht, waar Janines lectoraat onder valt. Samen met de andere CoE-directies droeg Nienke Janine voor bij het College van Bestuur van Avans, dat haar voordracht van harte ondersteunde. Voor Nienke is de uitverkiezing een optelsom van 3 elementen: “Thema, netwerk en persoon. Ten eerste gaat het om een complex en vaak onderbelicht onderwerp”, weet Nienke. “Lang voordat dit thema maatschappelijke aandacht kreeg, zette Janine het op de kaart.”

Groot netwerk

“Daarnaast is Janine misschien wel de bekendste lector van Avans”, vervolgt Nienke. “Ze inspireert studenten, ondersteunt collega’s, werkt samen met partners als de politie, Slachtofferhulp en Veilig Thuis, helpt jonge onderzoekers en publiceert veel over haar onderzoek. En het allerbelangrijkste: ze staat naast professionals in het veld, niet erboven. Dat maakt haar een uitstekende wetenschapper én een ongelooflijk waardevolle collega, die altijd positief-kritisch is.” Nienke glimlacht: “En ze is ook nog eens een heel leuk mens.”

Tekst gaat verder onder de foto

Van links naar rechts: Maurice Limmen (voorzitter Vereniging Hogescholen), Janine Janssen, Gouke Moes (minister van OCW), Abeje Mersha (lector Smart Mechatronics and Robotics bij Saxion Hogeschool, de andere winnaar) en Paul van Rooij (voorzitter Regieorgaan SIA)

Na enig aandringen waagt Janine zelf ook een poging om haar uitverkiezing te verklaren. “Ik probeer mijn ervaring uit de hulpverlening, de politie en de wetenschap te combineren. Als hoogleraar Criminologie & Rechtsantropologie aan de Open Universiteit begeleid ik promovendi en doe ik langdurig onderzoek. Daarnaast ben ik lector bij de Politieacademie en hoofd Onderzoek van het Landelijk Expertisecentrum Eergerelateerd Geweld van de Nationale Politie. Al die rollen grijpen in elkaar en zorgen ervoor dat ik oog heb voor de realiteit van professionals.”

Wetenschapper met overall

“Bij de politie kreeg ik misschien wel het allergrootste compliment: ‘Jij bent een wetenschapper, maar dan wel eentje met een overall aan’”, vertelt Janine. “Niet iemand die komt uitleggen hoe het zit, maar die concreet en toegankelijk samenwerkt in de praktijk.”

De winst van de Deltapremie betekent veel voor Janine. “Vooral omdat het thema daarmee de aandacht krijgt die het verdient. Met 1,3 miljoen slachtoffers van huiselijk geweld per jaar is de urgentie groot. Ik hoop dat de premie helpt om het onderwerp structureel op de maatschappelijke agenda te zetten.”

Landingsbaan voor jonge professionals

Tekenend voor Janine is het doel dat ze voor ogen heeft met de premie, die moet bijdragen aan haar onderzoek. “Wij zijn er om professionals en aanstaande professionals te ondersteunen. Bij Avans zie ik veel bevlogen studenten die de veiligheidszorg ingaan, bijvoorbeeld na hun opleiding Social Work of Integrale Veiligheidskunde. Ze kunnen dan op jonge leeftijd te maken krijgen met zaken zoals huiselijk geweld of mensenhandel. Dat kan loodzwaar zijn, zeker zonder goede begeleiding. Niet iedereen houdt dat vol.”

Tekst gaat verder onder de foto

“Daarom wil ik voor hen een soort landingsbaan bij Avans creëren. Hoe precies weet ik nog niet, maar ik wil ervoor zorgen dat deze groep de begeleiding krijgt die nodig is. Door hen terug te laten keren naar Avans, snijdt het mes aan 2 kanten. Je kunt bijvoorbeeld vragen wat ze misten in hun opleiding, nu ze in de praktijk actief zijn. Zo versterken we ook nog eens het onderwijs.”

Dicht bij studenten

Ook voor studenten die zélf worden geconfronteerd met geweld in afhankelijkheidsrelaties, wil Janine er zijn. “Ik kan niet overal over deze problematiek spreken en tegen onze studenten zeggen: ‘Zoek het maar uit.’ Ik probeer hen de weg te wijzen.” Ze vindt het belangrijk om de schaamte te doorbreken, want: “Juist een veilige thuissituatie is cruciaal voor een succesvolle schoolloopbaan.”

Dat studenten ook bij haar onderzoek een belangrijke rol spelen, legt ze uit aan de hand van een voorbeeld. “We werken nu aan een onderzoek naar de invloed van moderne technologie op geweld in afhankelijkheidsrelaties. Denk aan sociale media, AI en games. Studenten kijken daar heel anders tegenaan dan zittende professionals. We kunnen van hen leren hoe technologie relaties beïnvloedt. En zo kunnen we op meerdere gebieden leren van hun perspectief.”

Niet exotisch

Welke boodschap wil Janine meegeven aan professionals en studenten? “Geweld in afhankelijkheidsrelaties is niet exotisch, het komt overal voor. Daarom zijn professionals zo ongelooflijk belangrijk. Het is super dat studenten voor opleidingen kiezen om hier iets aan te doen. Het lectoraat is er voor hen!” Een boodschap voor het volgende kabinet heeft ze ook: “Er is nu veel aandacht voor dodelijk geweld, zoals femicide. Dat is goed, maar de politie en hulpverlening hebben meer ruimte nodig voor de aanpak van ál het geweld achter de voordeur.”

Nienke is ontzettend trots op Janine. “Bij Avans mogen we allemáál trots zijn. Op Janine, én op de ontwikkeling die we als kennisinstelling doormaken. We weten onderwijs, onderzoek en werkveld steeds beter aan elkaar te verbinden.” Ze lacht: “Trekken we die lijn door, dan winnen we de Deltapremie over 2 jaar weer.”