Avans onderzoekt: hoe krijg je de Grote Kerk van het gas af?
Hét icoon van Breda is adembenemend mooi en vormt het hart van de stad. Maar energiezuinig? Dat is de Grote Kerk niet bepaald. Daar komt verandering in als het aan onderzoekers, docenten en studenten van Avans Hogeschool ligt. Een mooie uitdaging: “Je moet denken: wat kan er wél?”
De Grote Kerk Breda staat er al sinds de Middeleeuwen. Reden genoeg om hem ‘duurzaam’ te noemen, want het zijn niet veel gebouwen die zo’n lange tijd meegaan. Alleen: de kerk is niet op álle fronten duurzaam: “De verwarming verbruikt 10 kuub gas per uur bij een ruimtetemperatuur van 16 graden. Als er extra verwarmd moet worden, bijvoorbeeld vanwege een concert, is er 3 dagen lang 10 kuub gas per uur extra nodig. Een gigantische hoeveelheid”, vertelt Myla Gonzalez Alonso. Zij is onderzoeker bij Centre of Expertise (CoE) MNEXT, een samenwerking van Avans met HZ. “Ook zijn er uitdagingen wat betreft het comfort voor bezoekers en de akoestiek in de kerk. Reden genoeg voor de kerk om te gaan kijken wat beter kan en waar verduurzaming mogelijk is.”
Concerten en tentoonstellingen
Samen met collega Hugo de Moor is Myla namens het lectoraat Smart Energy kartrekker van het Grote Kerk-project. Ze coördineren, samen met verantwoordelijken van de stichting Grote Kerk Breda, het onderzoek dat docenten en studenten Bouwkunde, Civiele Techniek, Bouwtechnische Bedrijfskunde en Ruimtelijke Ontwikkeling uitvoeren.
Het kerkgebouw wordt tegenwoordig maar heel beperkt gebruikt voor religieuze doeleinden. De stichting Grote Kerk Breda beheert het en is verantwoordelijk voor onderhoud, restauratie en exploitatie. Zo vinden er bijvoorbeeld tentoonstellingen en concerten plaats. De stichting vroeg MNEXT om mee te denken over verduurzaming. En dan vooral over de vraag: hoe krijgen we dat technisch voor elkaar?
Myla: “Samen met Avans hebben we er een multidisciplinair project van gemaakt, waar studenten en docenten van de 4 bovengenoemde opleidingen bij betrokken zijn. Met 2 groepen van elk 8 studenten zijn we een verkennend onderzoek gaan doen.”
Goede voorouder
Het probleem is urgent. Natuurlijk omdat de energiekosten hoog zijn, maar daarnaast wil de Grote Kerk Breda een ‘goede voorouder’ wil zijn, zoals directeur Marieke Wiegel het noemt. Klimaatverandering tegengaan dus, en de kerk behouden voor de komende generaties. Een mooie uitdaging volgens Myla: “De kerk is een monument, waardoor je beperkingen hebt. Je kunt niet zomaar een wandje plaatsen dat je niet meer kunt verwijderen. Je moet écht gaan denken: wat kan er wél? Op een creatieve manier naar de situatie kijken. Hoe ga je van het gas af? Ga je zonnepanelen leggen, of de warmte uit de omgeving halen?”
“Juist die uitdaging is superleuk”, vertelt derdejaars student Bouwkunde Sander van de Winckel. Samen met Bart Leloux werkte hij als student mee aan het project. “Je moet aan heel veel dingen denken en creatief zijn. Alles erbij halen wat je tijdens je opleiding geleerd hebt, maar daar ook van af durven wijken. Je moet, kortom, op een compleet andere manier naar het vraagstuk kijken.” Bart: “Dit project had ik absoluut niet willen missen. En meer studenten niet. Daarom was er zelfs een loting die bepaalde wie in een van de teams zou komen.”
Sander: “De vraag naar verduurzaming speelt voor veel kerkgebouwen. In Nederland verliezen er veel hun religieuze functie. Natuurlijk worden er geregeld appartementen in aangelegd, maar dat is eigenlijk zonde van het gebouw. Bij de Grote Kerk is het gelukkig de bedoeling om alles te houden zoals het is, maar het gebouw wél toekomstbestendig te maken. Op de juiste manier, zodat je niet over 30 of 40 jaar wéér de boel moet gaan aanpassen.”
Infraroodpanelen
Het mooie voor de studenten is ook dat het om een echt project gaat. Bart: “Tot nu toe werkten we in de opleiding vooral aan fictieve projecten. Daar ben je ook serieus mee bezig, maar dat voelt onbewust toch anders. Hier verwachten mensen echt iets van je. En je krijgt ook alle input, hulp en feedback die je nodig hebt vanuit de stichting. Zo kun je uiteindelijk iets neerleggen waar ze ook écht iets aan hebben.”
Dat is inmiddels gebeurd. De ‘verkennende fase’ is voorbij en de projectgroepen adviseerden over een aantal oplossingen waarvan het interessant is om de mogelijkheden verder te onderzoeken. Zonnepanelen zijn het uiteindelijk niet geworden, want die mochten niet aan het monumentale gebouw bevestigd worden. Maar verplaatsbare panelen met infraroodverwarming behoren wel tot de mogelijkheden. Zo kunnen delen van het interieur verwarmd worden, zonder de hele kerk warm te hoeven stoken. “Om dat echt te gaan doen is nog meer onderzoek nodig”, weet Myla. “Hopelijk krijgen we de mogelijkheid om zulke ideeën uit te diepen. Zodat de Grote Kerk straks ook een energiezuinig icoon van Breda is.”