Klimaatverandering, maatschappelijke verdeeldheid, sociale ongelijkheid: het zijn problemen waar we op grote en kleine schaal tegenaan lopen. Veel mensen voelen zich verlamd. Waar moet je beginnen als je hier iets aan wil doen? Hoe kom je in de ‘actiestand’ op een manier die bij je past?
Bij Avans zoeken onderzoekers en docenten elke dag naar antwoord op vragen als deze. Dat doen ze om studenten te inspireren en te helpen omgaan met deze grote uitdagingen. Zowel in hun eigen leven als in de rol van professional die ze straks gaan vervullen.
Avans-onderzoekers en -docenten Ine Mols, Elena Lomeli Aguirre en Merlijn Koch houden zich ieder op hun eigen manier bezig met deze vragen. Ine onderzoekt de rollen die mensen kunnen spelen in de transitie naar een nieuwe economie. Het onderzoek van Elena spitst zich toe op de inzet van waarden en mentale modellen als hefbomen voor systeemverandering. Merlijn is gespecialiseerd in de begeleiding van processen van zingeving, narratieve psychologie, persoonlijk en toekomstgericht leiderschap. In deze Klimaatweek vertellen ze hoe je dat verlamde gevoel om kunt zetten in actie om bij te dragen aan de toekomst die je zelf voor je ziet.
1. Denkoefening: vanuit welke overtuigingen maak je keuzes?
Elena: “In deze wereld gaan de ontwikkelingen razendsnel en is alles tot in het extreme met elkaar verbonden. Als individu is het supermoeilijk om wijs te worden uit alles wat er gebeurt. En het is nóg moeilijker om te weten wie je zelf bent, wat je belangrijk vindt en waarom.”
Ine: “We zijn continu verbonden met anderen. Fysiek, online, met de plek waar we ons bevinden, maar ook met Europa en de wereld. Op al die niveaus vervullen we verschillende rollen. Daardoor kan je je wat verloren voelen.”
Tekst gaat verder onder de foto
Ine Mols
Elena: “Dat maakt het aantrekkelijker om passief te worden. Terwijl het juist belangrijk is om actief over je waarden en overtuigingen na te denken. Op die manier kun je van binnenuit bepalen hoe je je naar buiten toe gedraagt. Dus stel jezelf de vraag: hoe stel ik me op in de wereld? Hoe geef ik betekenis aan werk? Hoe verhoud ik me tot mijn familie, buren, medemens? Hoe zorg ik dat de dingen die ik doe me plezier opleveren en mezelf en anderen tot bloei laten komen?”
2. Denkoefening: in welke toekomst wil je leven?
Merlijn: “Als je nadenkt over de toekomst, is het belangrijk om je verbeelding aan het werk te zetten. Bedenk hoe ánders dingen kunnen zijn vergeleken met nu. Toekomstbewust denken noem ik dat. Dat klinkt misschien vanzelfsprekend, maar het is erg lastig. Mensen zijn geneigd om in een ‘dominant narratief’ te geloven. Bijvoorbeeld: ‘dit is hoe de economie werkt en hoe je daar succesvol in wordt en dat zal altijd zo blijven’. Daarnaast handelen we vaak op basis van de korte termijn: de jaaromzet of een regeerperiode. Dat smalle denken beperkt ons in het scheppen van de toekomst die we eigenlijk willen op basis van onze waarden en overtuigingen.”
Tekst gaat verder onder de foto
Merlijn Koch
Ine: “Als je zo’n toekomstbeeld voor je ziet, kun je ook acties bedenken waarmee je bijdraagt aan het realiseren van die toekomst. Die twee dingen samen geven je ‘agency’, oftewel de kracht om te handelen.
Merlijn: “Probeer vanuit je toekomstbeeld de stappen in kaart te brengen om je daar te laten komen. Dan komt vaak ook naar boven dat bepaalde systemen hindernissen kunnen vormen. En dat biedt weer kans om daarover na te denken, te praten en te werken aan verandering van die systemen.”
3. Schakel je automatische piloot uit
Elena: “Sta op het moment dat je iets doet stil bij waaróm je het doet. Waarom heb je na een slechte dag die chocoladereep wel verdiend? Je voert veel handelingen uit op de automatische piloot en denkt er niet verder over na.”
Ine: “Het is belangrijk om die automatische piloot zo nu en dan uit te schakelen. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij populaire challenges. Denk aan een week vegetarisch eten, of een ‘no-buy-month’. Plotseling zie je dan hoeveel spullen je eigenlijk koopt. En je moet creatief worden, spullen gaan lenen of hergebruiken bijvoorbeeld. Dat hoef je niet voor altijd te doen, maar het zet je wel aan het denken. Overigens zijn er veel meer soorten acties die je kunt ondernemen dan alleen maar consumptie-acties. Je kunt ook een belangrijk positief verschil maken in je sociale omgeving, je werk of met de politieke invloed die je hebt.”
4. Doe het niet alleen
Ine: “We hebben een beetje een verwrongen beeld van hoe mensen impact kunnen hebben bij het oplossen van de grote problemen van onze tijd. Dan lezen we een verhaal over iemand die één documentaire heeft gezien over de bio-industrie, meteen vegan wordt en diens hele leven gaat wijden aan het redden van boerderijdieren. Fantastisch natuurlijk, maar dat zijn wel de uitzonderingen. Het is beter – en over het algemeen meer impactvol – om de tijd te nemen en met kleine stapjes te starten. Je hoeft absoluut niet in één keer je hele leven om te gooien.”
Merlijn: “We denken vaak dat we dat soort individuele helden nodig hebben om verandering voor elkaar te krijgen. Maar grote veranderingen zijn bijna altijd het gevolg van gezamenlijke actie. Richt je daarom niet alleen op hoe je in je eentje dingen kunt veranderen, maar juist op anderen die dezelfde zorgen hebben als jij. Kijk ook naar wat er al is aan organisaties en gemeenschappen waarbij je je kunt aansluiten.”
Elena: “Eigenlijk is elk van ons zo’n succesvol individu. We zijn allemaal op onze eigen manier mooi en sterk. Als we handelen met een bedoeling die onze waarden en onze doelen reflecteert geeft dat kracht. En als je dan gaat samenwerken heb je de kracht om systemen te veranderen. Dat hoeft niet eens binnen een instituut of bestaande organisatie. Elk collectief met gedeelde waarden kan zo’n ‘veranderkracht’ zijn.”
Tekst gaat verder onder de foto
Elena Lomeli Aguirre
Ine: “Wat mij helpt, is het gevoel deel uit te maken van een beweging. In mijn eentje vraag ik me vaak genoeg af: ‘Maakt het nou verschil wat ik doe?’ Maar als je bij een beweging hoort waarvan je weet dat die strookt met jouw waarden en overtuigingen, dan voel je je sterk. Of dat nu de onderzoeksgroep is waar ik deel van uitmaak of een social media-account dat ik volg: ik voel me verbonden. Ook als ik even niet heel actief ben. Want je móét jezelf af en toe rust gunnen en je daar ook niet schuldig over voelen. Want zolang alle zangers de kans krijgen om nu en dan even diep adem te halen, kan een koor heel lang doorgaan met het zingen van een hoopvol lied!”
Cursus Toekomstgericht leiderschap
In februari 2026 start bij Avans de cursus Toekomstgericht leiderschap, waarin je leert om toekomstgericht te denken en te handelen én om grip te krijgen op een onvoorspelbare toekomst.
Over de onderzoekers:
Merlijn Koch is gespecialiseerd in de begeleiding van processen van zingeving, narratieve psychologie, persoonlijk leiderschap en coaching. Binnen het lectoraat Economie als Gemeengoed van Centre of Expertise Brede Welvaart & Nieuw Ondernemerschap werkt hij aan het promotieonderzoek ‘Verbinding maken met de toekomst’. Ook is hij docent, onder meer binnen de cursus Toekomstgericht Leiderschap.
Elena Lomeli Aguirre is senior-onderzoeker bij het lectoraat Nieuw Ondernemerschap (ook van CoE BWNO) en doet promotieonderzoek aan de TU Delft, waar ze zich verdiept in ‘Agency for Systems Transformation'. Ook is ze docent en ontwikkelaar van de nieuwe master Duurzaamheidstransities van Avans en Fontys.
Ine Mols is docent Onderzoek & Innovatie en ook onderzoeker bij het lectoraat Economie als Gemeengoed. Binnen het lectoraat richt Ine haar onderzoek op de rollen die mensen kunnen spelen in de transitie naar een nieuwe economie. Haar toolkit vol oefeningen om agency bij jezelf en/of je studenten te ontwikkelen vind je hier.
In november en december richten we onze spotlights op Brede Welvaart en Nieuw Ondernemerschap. Op de online en social kanalen van Avans maak je uitgebreid kennis met het praktijkgericht onderzoek dat we doen rond deze thema’s. Met als centrale vraag: hoe creëren we een duurzame toekomst voor iedereen? Ons onderzoek verbinden dat met onderwijs en werkveld. Door onze kennis te delen, stellen we professionals in staat om het verschil te maken.