Sinds 1 juni 2023 heeft Avans-lector Peter Verkoeijen een bijzondere leerstoel aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) en op 3 juli aanstaande houdt hij daar zijn oratie. Bij zo’n leerstoel hoort een onderzoek. Peter voert praktijkgericht onderzoek uit dat zich richt op de vraag hoe je studenten in het hoger onderwijs kunt ondersteunen bij diepgaand, zelfstandig leren als een belangrijk onderdeel van zelfregulerend leren. Vanwege de relevantie financiert Avans Hogeschool de leerstoel.
Peter is aangesloten bij het Avans-lectoraat Brein en Leren van expertisecentrum Future-Proof Education en is projectleider van het landelijke consortium Selflex. Dit richt zich op zelfregulerend leren in het hoger onderwijs en hoe je dit kunt ondersteunen. Ook is hij actief als docent bij Erasmus, een mooie plek om voeling te houden met het onderwijs: “Als onderwijspsycholoog geef ik lessen aan eerstejaars psychologen op het gebied van methodologie en statistiek.”
Oratie op 3 juli
De oratie in het kader van de bijzondere leerstoel van Peter heet: 'Betekenisvol zelfstandig leren in het hoger onderwijs'. Het is een openbare les die iedereen mag volgen. Aanmelding vooraf wordt wel op prijs gesteld. De bijeenkomst begint op 3 juli vanaf 16 uur in de aula van het Erasmus Universiteit Rotterdam, Campus Woudestein: Burgemeester Oudlaan 50, 3062 PA Rotterdam.
Praktische tools als doel
Het onderzoek naar zelfregulerend leren is bedoeld om praktische tools te leveren voor hbo- en wo-docenten. Welke precies, dat gaat nog uit het onderzoek blijken. Belangrijk is vooral dat de inzichten alle docenten bereiken. “Door met docenten hierover na te denken ontstaat al doorwerking: hun werk verandert door nieuwe kennis. En we geven webinars en workshops die goed worden ontvangen.” Hoe diepgaand leren werkt, is beschreven in de breineducatiemodule voor studenten. “Tot nu toe zijn de resultaten bemoedigend”, zegt Peter. “Maar er liggen ook nog uitdagingen. Bijvoorbeeld hoe je studenten kunt aanzetten tot leren vanuit autonome motivatie.”
“De bedoeling is dat studenten het leren als betekenisvoller gaan ervaren omdat hun competentie groeit. En doceren geeft meer voldoening als studenten zich betrokken voelen. De tools die we aan het onderwerpen zijn zorgen voor verbetering en vernieuwing van de onderwijspraktijk. Docenten weten beter wat ze moeten doen voor diepgang. Wellicht dat we in de toekomst hier nog breder naar kijken. De impact die ik zou willen bereiken? Een handreiking ontwikkelen voor een breed te gebruiken didactische aanpak, op maat van de praktijk.”
Relevantie door toenemende flexibiliteit
Het onderzoek naar een didactische aanpak sluit aan bij een belangrijke vraag in het hbo: hoe ondersteun je het zelfregulerend leren van studenten. “Zelfregulerend betekent dat je je gedrag, cognitie, emotie en motivatie kunt monitoren en sturen; dus dat je dat bewust stuurt om je doel te bereiken”, legt Peter uit. “Daar liggen uitdagingen die docenten erg herkennen.”
“De relevantie groeit snel vanwege toenemende flexibiliteit op inhoudelijk vlak. Studenten mogen hun programma deels zelf gaan inrichten. Hoe maken ze op een goede manier keuzes en hoe bied je als docent de goede ondersteuning? De vraag is ook of inhoudelijke keuzevrijheid inderdaad een positieve invloed heeft op hoe studenten zelfstandig leren qua motivatie en prestaties. Avans is een mooie omgeving om dit te onderzoeken omdat we het komend studiejaar die vrije-keuzeruimte voor het eerst gaan invullen.”
Diverse perspectieven
De Avans-onderzoekers gebruiken bij het ontwikkelen van tools perspectieven uit cognitieve psychologie, onderwijspsychologie en neurowetenschappen. “De cognitieve psychologie houdt zich bezig met hoe mensen leren, met de verwerking van informatie uit de omgeving. Idealiter verwerk je tijdens het leren nieuwe informatie zo dat het verankerd is met wat je al weet. Je maakt verbinding met voorkennis, zodat je een netwerk van kennis opbouwt. Kritisch nadenken kan niet zonder inzicht, bijvoorbeeld om te beoordelen wat ChatGPT je voorschotelt. Zie kennis als een grondstof voor het denken.”
Ook is er het perspectief van de onderwijspsychologie. “Daarin gaat het om educatieve toepassing van inzichten uit de cognitieve psychologie. Betekenisvolle kennis opbouwen is relevant voor het onderwijs, dus dit overlapt met de cognitieve psychologie.”
En hoe zit dat met inzichten uit de neurowetenschappen? “Er zijn neurologische mechanismen bekend voor vraagstukken die te maken hebben met diepgaand leren. Dit bereik je bijvoorbeeld door studenten een complex thema aan anderen of aan zichzelf uit hun hoofd uit te laten leggen. Door er actief mee bezig te zijn, krijgen ze inzicht in wat ze nog niet helemaal snappen.”
Methode ontwikkelen tools
In het praktijkgerichte onderzoek kijkt Peters team naar diepgaand zelfstandig leren en het ontwikkelen van tools voor docenten om dat te stimuleren. “We onderzoeken zelfregulerend leren door met docenten interventies te bedenken die aansluiten bij de praktijk en erop gericht zijn dat studenten diepgaander studeren en het maximale uit hun studie-inspanningen halen. Studenten proberen de interventies uit en reflecteren erop via vragenlijsten. En we maken focusgroepen waarin onderzoekers met docenten en studenten in gesprek gaan over zelfstandig leren. Dat levert waardevolle resultaten op voor docenten."
Samenwerking Avans en Erasmus
Jacomine Ravensbergen van het College van Bestuur van Avans heeft onderzoek in haar portefeuille: “Met deze leerstoel krijgt het onderzoeksprogramma van Future-Proof Education de mogelijkheid het praktijkonderzoek naar zelfregulatie bij studenten te verdiepen met inzichten uit wetenschappelijk onderzoek vanuit de cognitieve en onderwijspsychologie en de neurowetenschappen. Daarbij gaat het niet alleen om het werk van Peter als lector en hoogleraar, maar ook de bredere samenwerking tussen de EUR en Avans. Die samenwerking tussen wo en hbo krijgt via deze leerstoel een mooie impuls.”
Betrokken promovenda
In eerste instantie kent Peters leerstoel een termijn van 5 jaar. Vanuit de financiering is promovendus Madison Graham aangesteld bij het Erasmus. Zij richt zich 4 jaar lang fulltime op het praktijkgericht onderzoek naar zelfregulerend leren bij Avans en van Erasmus Universiteit Rotterdam, wat mogelijk is dankzij de leerstoel. Madison wordt begeleid door een team van onderzoekers van Erasmus en van Avans. Peter is haar eerste promotor en Marloes Broeren, senior onderzoeker bij het lectoraat Brein en Leren, is haar copromotor. Het onderzoek van Madison borduurt voort op het praktijkgerichte onderzoek wat Marloes tijdens haar promotietraject heeft uitgevoerd.