Impact: de ‘onzichtbare waarde’ van sociaal werk

Welk verschil maakt sociaal werk voor mensen en wat levert het de samenleving op? Anders gezegd: wat is de impact ervan? Dat is een vraag die in onze maatschappij steeds luider te horen is. Zes partijen, waaronder Avans Hogeschool, werken sinds kort samen in het Meerjarig Onderzoeksprogramma Impact. Doel: maatschappelijk werk ‘impactgerichter’ maken.

Lector Marleen Janssen Groesbeek is vanuit haar lectoraat Sustainable Finance and Accounting direct betrokken bij deze samenwerking. “Het meten van impact en verantwoording afleggen over menselijk en sociaal kapitaal, daarmee houden wij ons elke dag bezig. We bedenken en ontwerpen allerlei systemen en instrumenten om meervoudige waardecreatie te laten zien, in plaats van alleen financiële waarde.”

Waarom is het aantonen van maatschappelijke impact zo hard nodig in het sociaal domein?

Marleen: “Er bestaat een rare paradox: sociale en maatschappelijke organisaties moeten vaak verantwoording afleggen aan de overheid. Maar juist die overheid lijkt nauwelijks geïnteresseerd in maatschappelijke, menselijk en ecologische waardecreatie. Ze willen vooral weten of de centjes volgens afspraak worden besteed. Niet wat de impact is van alle activiteiten die er met dat geld worden ondernomen. Terwijl wij als burgers dat steeds vaker wél willen weten, zeker in een tijd van toenemende sociale ongelijkheid.

We werken in het onderzoeksprogramma samen met ContourdeTwern, de sociaal en maatschappelijk werk-organisatie voor Tilburg en de regio. Als ik willekeurige mensen op straat zou vragen wat nou de impact van ContourdeTwern is, zullen ze daar niet zo snel een antwoord op hebben. Maar ze vinden het allemaal wél belangrijk dát die organisatie er is. Omdat veel mensen in deze samenleving het moeilijk hebben en steun kunnen gebruiken. Bijvoorbeeld omdat ze niet allemaal mee kunnen komen met de harde markteconomie die we van onze samenleving gemaakt hebben. 

Daarom is het zo belangrijk om te laten zien wat ContourdeTwern maatschappelijk kan bijdragen om mensen niet kopje onder te laten gaan. En we hebben hun verhalen nodig waarmee we die impact kunnen laten zien.”

Wat is het gevolg van die geringe aandacht voor maatschappelijke impact bij dit soort organisaties?

“Dat een maatschappelijke organisatie te weinig kan investeren in bijvoorbeeld goede sociaal werkers. Dat ze te weinig mogelijkheden heeft om na te gaan wat de kwaliteit is van de acties die ze uitvoert, en hoe effectief die zijn. Weinig tijd om na te gaan: doen we de goede dingen en doen we de dingen goed? Dat heeft als gevolg dat zo’n organisatie jarenlang op dezelfde manier blijft werken, omdat dat nou eenmaal de manier is waarop ze dat al die tijd gedaan heeft.”

Heeft een organisatie als ContourdeTwern dat zelf voldoende in de gaten?

“Door deel te nemen aan dit project, laten ze dat al zien. Voor hen is het wel duidelijk dat alleen maar kijken naar output niet meer de manier is waarop je in de 21ste eeuw laat zien wat je maatschappelijke waarde is. ContourdeTwern ziet het als kans om te onderzoeken óf ze daadwerkelijk de goede dingen doen, en of ze die goede dingen dan ook nog góéd doen. Het gaat dus over effectiviteit én efficiëntie.”

Naast Avans en ContourdeTwern doen nog 4 andere organisaties mee aan het project: adviesbureaus Het PON & Telos en WHISE en onderwijsinstellingen Tias en Tilburg University. Waarom vormen jullie zo’n goede combinatie?

“Bij Avans en het lectoraat hebben we een schat aan ervaring met praktijkonderzoek. Tias en Tilburg University werken weer meer op academisch en theoretisch niveau. Het PON & Telos en WHISE kijken vanuit hun expertise of er verbeteringen mogelijk zijn op organisatorisch en aansturingsniveau bij ContourdeTwern.” 

Waar gaan jullie nu mee aan de slag?

“We gaan als eerste bij ContourdeTwern onderzoeken welke data ze allemaal verzamelen en hoe ze die data gebruiken. Dat is eigenlijk een standaard werkwijze van ons als lectoraat. Wij zijn altijd verrast hoeveel informatie bedrijven en organisaties verzamelen. Bakken vol data, waar vaak niks mee gebeurt. Wie weet kunnen we die gegevens gebruiken om op bepaalde gebieden al impact te laten zien, zonder dat we zelf nog zijn gaan meten. 

Het kan ook mogelijk zijn dat de sociaal werkers of de vrijwilligers van ContourdeTwern zelf al allerlei verbeteringen hebben aangegeven in hun dossiers, maar dat die niet op een structurele manier verzameld worden. Daardoor loop je het risico dat veel kennis over hoe het beter zou kunnen, niet wordt opgepakt. Na die eerste inventarisatie gaan we kijken wat we  nog missen aan data om een totaalbeeld te kunnen krijgen van de impact die de organisatie maakt.”

Hoe draagt dit project bij aan Avans als kennisinstelling?

“Deze samenwerking met ContourdeTwern en de andere partners is een mooi voorbeeld van praktijkgericht onderzoek: we doen het onderzoek samen met de organisatie die wordt onderzocht. Die beslist zelf mee over bijvoorbeeld onderzoeksvragen en is intensief betrokken bij het onderzoek zelf. We zoeken in dit geval dus samen uit hoe we impact kunnen meten en hoe dat de organisatie verder helpt. 

Dat past precies bij wat we bij Avans willen: het zijn van een Centre of Expertise dat langdurige en intensieve relaties opbouwt met het werkveld en andere kenniscentra en samen met hen onderzoek doet. Samenwerkingen waarbij ‘co-creatie’ het leidende begrip is: samen onderzoeken, al doende leren en samen komen tot oplossingen waar de organisatie behoefte aan heeft. Ik vind het zelf niet meer dan logisch dat bedrijven, organisaties en onderwijsinstellingen samenwerken, zeker als je in dezelfde regio zit. Je bent nou eenmaal stakeholder van elkaar. Je zit in hetzelfde ecosysteem; maak daar gebruik van.”

Het project gaat over de maatschappelijke impact van het werk van ContourdeTwern, maar wat schat je in dat de impact van het project zelf zal zijn?

“We hebben de neiging om de maatschappij steeds meer te zien als alleen maar een economie. Alles is een transactie. Ik hoop dat mijn lectoraat door ons onderzoek voor dit project kan bijdragen om de samenleving met al haar facetten weer zichtbaar te maken. En dus niet alleen maar aan het economische te denken. Dat we kunnen laten zien dat dingen die je niet in geld kan uitdrukken, wel degelijk waarde hebben. Zo leren we van elkaar om die onzichtbare waarde zichtbaar te maken.