De ruimte voor het bieden van loyale tegenspraak blijkt niet altijd voldoende om ethisch handelen binnen de Rijksoverheid te waarborgen. Het project Loyale Tegenspraak probeert die ruimte te vergroten.
Het project Loyale Tegenspraak is ingesteld naar aanleiding van diverse crises binnen de Rijksoverheid. Wat deze crises met elkaar gemeen hebben, is dat die problemen intern al bekend waren. Ambtenaren gaven vaak al eerder signalen af dat het niet goed ging, maar dat het moeilijk bleek om deze aan de orde te stellen of dat er vervolgens niet veel mee wordt gedaan.
Een leidend voorbeeld hiervan is de Toeslagenaffaire bij de Belastingdienst/Toeslagen. In de ‘memo-Palmen’ werd al ruim een jaar voordat de affaire naar buiten werd gebracht het ‘laakbaar handelen’ van de Belastingdienst/Toeslagen onderkend.
Knelpunten en ethische cultuur
In opdracht van de projectorganisatie van Loyale Tegenspraak voert het lectoraat Recht & Veiligheid van Avans Hogeschool een onderzoek uit naar de praktijkverhalen die zijn verzameld in het kader van dit project. Het doel van dit onderzoek is tweeledig. Allereerst is het doel om meer inzicht te krijgen in de (ervaren) knelpunten en goede praktijken, en dit te vertalen naar handelingsperspectief voor professionals binnen de Rijksoverheid. Daarnaast verricht het lectoraat diepgravend onderzoek naar de ethische cultuur op individueel en organisatieniveau van de personen die hun praktijkverhalen deelden met Loyale Tegenspraak. Dat gebeurt door middel van een enquête en waar nodig of gewenst aanvullende interviews.
Resultaat
Dit onderzoek resulteert in verschillende producten. Voor de praktijk wordt gewerkt aan een koffietafelboek met aansprekende verhalen en illustraties, een korte documentaire met een of meerdere verhalen en een casusreeks rond ethische dilemma’s bij loyale tegenspraak. De (voorlopige) onderzoeksresultaten zullen gepresenteerd worden op het (eind)symposium Loyale Tegenspraak op 5 oktober 2023. De verantwoording van het onderzoek wordt opgenomen in een eindrapportage en de resultaten worden verspreid door ze te publiceren in een wetenschappelijk tijdschrift.