Brede Welvaart en Nieuw Ondernemerschap

Lector Marleen Janssen Groesbeek is als lector van Brede Welvaart en Nieuw Ondernemerschap (BWNO) specialist op het gebied van duurzaam financieel beheer en duurzaam ondernemen. Met collega’s organiseerde ze op 13 maart een lezing over Circulair Bouwen, een relevant thema tijdens de week van de Circulaire Economie.

“Bij Avans Hogeschool gebeurt veel rondom de circulaire economie”, opent Marleen. “Niet alleen bij de Centres of Expertise (CoE) waarin we onderzoek verrichten, maar ook in het onderwijs. Studenten schaffen tweedehands kleding aan via Vinted. Anderen hebben helemaal geen idee. Of ze zeggen: de economie is toch altijd circulair? Zo hebben we ‘m toch ingericht?” Ze lacht. “Het gaat er hier natuurlijk om dat we zuinig omgaan met de aanwezige materialen. Dat we dingen zo ontwerpen dat ze te repareren zijn, of uit elkaar te halen voor hergebruik.”

“Voor Avans als kennisinstelling is het heel fijn dat onze onderzoekers kunnen laten zien welke leuke onderzoeken we doen. We zijn druk bezig om uit te dragen naar het werkveld en de buitenwereld hoe we bedrijven en andere organisaties kunnen helpen om circulair te worden. Om duurzaam, dus toekomstbestendig te ondernemen. Binnen de grenzen van wat de mens en de planeet aankan.”

Circulaire bouw

Op 13 maart was er een lezing tijdens de week van de Circulaire Economie over circulaire bouw, samen met collega Ton van Kollenburg georganiseerd door Marleen: “Omdat de bouw een sector is waar heel veel materialen in omgaan die niet altijd even goed zijn voor de natuur en de omgeving. Hoewel je ziet dat de bouw een enorme verduurzaming aan het doormaken is. 10 jaar geleden hoorde ons lectoraat nog dat houtskeletbouw veel te duur is, maar nu zie je er ineens allerlei initiatieven voor. Dat draagt bij aan de circulaire economie, omdat hout gemakkelijk te hergebruiken is. In principe kun je alles recyclen, maar soms is het financieel niet haalbaar.”

Europese wet CSRD

Marleen zet een volgende stap in haar promotieonderzoek. Begin november promoveert ze op de rol van bestuurders – leden van Raden van Bestuur en Raden van Commissarissen – bij de wet op duurzaamheidsverslaggeving. Die Europese wet heet CSRD: Corporate Sustainability Reporting Directive. “Studenten van Avans zijn hier dol op. Het levert hun een heleboel leuke opdrachten op bij accountantskantoren en bedrijven. Ze leerden al veel over duurzaamheid dus komen goed beslagen ten ijs in het werkveld. Voor mijn promotie kijk ik naar de mensen die er toezicht op moeten houden en dat zijn de commissarissen. Velen hebben namelijk geen idee hoe ze dat moeten doen.”

Van financieel journalist tot lector

Haar loopbaan heeft een bijzonder verloop. Ze glimlacht: “Ik ben eigenlijk een hele ouderwetse econoom. Macro-economie gestudeerd, richting welvaartstheorie. Deze theorie gaat tegen de visie in dat de vrije markt alle problemen oplost en stelt: hoe creëer je het goede leven, maar op een economische manier? Daar wilde ik over schrijven. Vanaf mijn zevende wilde ik al journalist worden en ging ik werken voor het Financieel Dagblad. Dat heb ik met een kleine onderbreking zo’n 20 jaar gedaan. Tussendoor publiceerde ik een boek over maatschappelijk verantwoord ondernemen.”

“Na het Financieel Dagblad werkte ik bij grote vermogensbeheerders en bij DSM en ik zag verschillende perspectieven. Weet je, praktijkonderzoek wijkt niet veel af van onderzoeksjournalistiek. Als journalist vraag je je af wat bedrijven nu eigenlijk aan het doen zijn met dat duurzaam ondernemen. Je praat met mensen, je leest veel, je onderzoekt en maakt er een verhaaltje van. Even later staat het in de krant en krijg je peer reviews van mensen die er wat van vinden. Dat was een mooie opstap tot het lectorschap, want met onderzoek gaat het bijna net zo. Mijn lectoraat heet Duurzame Finance & Accounting; ik ben een fan ben van meten is weten en ik weet hoe gevoelig mensen zijn voor prijsprikkels. Als we echt True Pricing zouden invoeren, dan zou de wereld een stuk sneller verduurzamen. Bijvoorbeeld bij woningen. Hoe meer je hergebruikt in zo’n woning, hoe goedkoper een woning blijkt te zijn. We hebben slechte dingen te goedkoop gemaakt.”

Transitie naar brede welvaart

Marleens lectoraat valt onder het CoE Brede Welvaart en Nieuw ondernemerschap. Brede welvaart gaat over het goede leven. “Gezondheid is belangrijk, net als familie, een beetje geld om fijne dingen te doen en prettig wonen. Maar ‘goed leven’ is gemakkelijk te verwarren met veel geld verdienen. Met ons onderzoek laten we zien dat geld hiervoor geen maatstaf  is. Het motto van ons lectoraat is: onzichtbare waarden zichtbaar maken. We weten intuïtief dat een goede gezondheid heel belangrijk is, maar we kunnen er geen prijskaartje aan hangen. Dat kunnen we wel hangen aan de manier waarop we bijdragen aan die goede gezondheid. Door meten is weten en boekhouden, brengen wij waarden in kaart zodat je een betere afweging kunt maken tussen: ga ik met het vliegtuig op vakantie, of ga ik op fietsvakantie in Nederland? Koop ik een broek die in Nederland of in Bangladesh is gemaakt?”

“Wij willen aanzetten tot nadenken. We zijn allemaal vrij in onze keuzes, maar het is belangrijk om na te gaan wat voor consequenties dagelijkse keuzes hebben. Hou je rekening met gevolgen voor andere mensen en de planeet? Wat kost het aan schade en leed en wat levert het op voor een betere planeet? En mijn methode is het Meervoudige Waardecreatiemodel. We laten langs 6 waarden of kapitalen zien wat de consequenties van activiteiten en gedrag zijn. Hier is ook een prachtig tapijtje van gemaakt – zie afbeelding. Het originele model is veel saaier.”

Studenten trainen in afstudeerateliers

Dit meervoudige waardecreatiemodel maakt bijvoorbeeld inzichtelijk waarom de boeren zo boos zijn. “Omdat ze afgeknepen zijn door grote, machtige voedselfabrikanten, die het grootste gedeelte van de winst pakken. Die boeren voelen zich tekort gedaan. De markt heeft dus niet altijd gelijk. We leggen studenten uit hoe dit te zien. Sinds het begin van het lectoraat begeleiden we vierdejaarsstudenten in de afstudeerateliers, een vorm van een afstudeerstage. Studenten onderzoeken vergelijkbare thema’s bij verschillende organisaties. Daardoor kunnen ze over hetzelfde onderwerp  informatie uitwisselen en leren ze van elkaar. Het leert ze anders te kijken naar financieel beheer en verduurzaming.”

Studenten krijgen ook begeleiding hoe ze een onderzoek opzetten, welke manieren en methodes daarvoor zijn. Praktisch werken ze 4 dagen in de praktijk en 1 dag zijn ze bij Avans. Marleen hoopt dat studenten met deze kennis de wereld beter leren begrijpen en een betere positie op de arbeidsmarkt krijgen. En de gewenste impact bij bedrijven is dat ze meer inzicht krijgen in mogelijk schade-brengende activiteiten, zodat ze zich concentreren op dingen beter maken.

Samen met bedrijven op avontuur gaan

Duidelijk is dat in het lectoraat van Avans veel onderzoekskennis aanwezig is, die mee kan helpen aan een toekomstbestendige economie en samenleving. “Circulariteit is zo moeilijk niet”, zegt Marleen. Het evenement Circulair Bouwen op 13 maart was een van de manieren om dit uit te dragen. Net als via minoren, stages en living labs. “Alles komt op gang door samen met bedrijven op avontuur te gaan. Ik citeer Johan Cruijff: ‘je ziet het vaak pas als je het doorhebt.’ We doen het allemaal samen. Daarom is het belangrijk dat Avans blijft investeren in dit onderzoek, want praktijkgericht onderzoek brengt ons de kennis van morgen.”