Op vrijdag 6 oktober 2023 spreekt Janine Janssen bij de Politieacademie in Apeldoorn haar lectorale rede uit. Het onderwerp is: ‘Huishoudens van Jan Steen. Over de taak van de politie bij de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties’. Een rede waar ze vanwege de relevantie van het thema vooral ook (aankomende) sociale, recht- en veiligheidprofessionals van Avans uitnodigt.
Janine bekleedt 4 functies. Ze is hoofd onderzoek van het landelijk expertisecentrum Eergerelateerd Geweld (LEC EGG) van de Nationale Politie. Ook is ze lector Veiligheid in Afhankelijkheidsrelaties bij het Centre of Expertise Veiligheid & Veerkracht van Avans Hogeschool. Daarnaast is ze bijzonder hoogleraar Rechtsantropologie aan de Open Universiteit. “En wat er als vierde is bijgekomen, is dat ik alle activiteiten heb uitgebreid naar de Politieacademie”, zegt Janine. Het hebben van 4 banen is bijzonder, maar voor haar werkt het goed. “Het blijkt een prima kruisbestuiving. Maar ik heb er net een IKEA-tafeltje bijgezet. Want ik heb voor elke werkgever aan aparte laptop en dat zijn er nu 4”, lacht Janine.
Afhankelijk zijn van de dader
“Ik ben politieambtenaar, lector en hoogleraar en probeer dat te combineren. Centraal bij alles wat ik doe, staat de problematiek van geweld in afhankelijkheidsrelaties. Het slachtoffer is dan emotioneel of materieel afhankelijk van de dader.” Ze legt uit dat het werkgebied 3 velden kent: binnen een gezin, een instituut of waar het gaat om mensenhandel. “Daarbij ben ik niet gericht op het helpen van slachtoffers, ik ben primair gericht op professionals.”
“Bij Avans richt ons lectoraat zich op de (aankomende) veiligheidszorgprofessionals en bij de politieacademie op politiemensen. Het zijn allebei hogescholen, maar met dus een heel ander studentenbestand. De politie kan dit geweld niet alleen aanpakken, daarvoor zijn ook partners in de veiligheidszorg nodig en die leidt Avans op bij bijvoorbeeld Social Work, Integrale Veiligheidskunde en HBO Rechten. Daarom is de relatie tussen beiden interessant. De problemen zijn te complex voor aanpak vanuit 1 perspectief.”
Kennis is de verbindende factor
“Er is een duidelijk verband tussen de onderzoekslijnen bij de politie en bij Avans en door verbinding bereik je de hele range. Kennis is de verbindende factor en daarom is mijn lectorale rede ook zo relevant voor Avans.” Bij het lectoraat Veiligheid in Afhankelijkheidsrelaties is samen met het lectoraat Ondermijning een project rondom criminele uitbuiting (waarbij mensen gedwongen worden om delicten te plegen) en mensenhandel gedaan en daarbij waren ook studenten betrokken. “Ze zijn er zelfs op afgestudeerd”, zegt Janine en geeft nog een voorbeeld: “Een politieambtenaar die ingrijpt bij mensenhandel doet onderzoek bij de Politieacademie én sluit aan bij mijn kenniskring van Avans. Zij hoort verhalen van zorgprofessionals en zo vindt kruisbestuiving plaats.”
“Er zijn 3 velden waar we ons manifesteren: in het werkveld, in het onderwijs en het onderzoek. De afgelopen jaren heb ik veel aan lesmethodes en handboeken voor het onderwijs gewerkt op het gebied van geweld. Zoals een boekje ‘Verliefd, verloofd, getrouwd, gescheiden’ over de verschillende fasen en wat dan de juridische problemen zijn als het gaat om de eerproblematiek. Mensenrecht, familierecht en strafrecht. Je ziet veel problemen rondom het afbreken van relaties en sociale professionals zijn niet zo goed ingevoerd in het recht. En daar moet je wel wat van weten om de problemen te duiden. Dat zijn typische dingen waarbij je wetenschappelijke zaken handzaam maakt voor de praktijk in het onderwijs.”
Schilderijen als metafoor
De lector houdt van schrijven; totaal schreef ze ongeveer 20 boeken over haar vak, waaronder Focus op eer en Waarom de criminologie mij dierbaar is. Bij het schrijven gebruikt ze graag schilderijen als metafoor. “De Hooiwagen van Hiëronymus Bosch heeft me in het Boschjaar stof geleverd voor mijn lectorale rede bij Avans. In dat schilderij zaten allerhande verwijzingen naar thema’s waar we nog steeds last van hebben, zoals misbruik in de kerk. Ik knip dan stukjes uit zo’n schilderij, maak er mijn eigen fotoalbum van en zet daar bij wat ik wil vertellen. Toen ik hoogleraar werd maakte ik een boekje met als leidraad de Toren van Babel van Bruegel.”
“En die trilogie is nu rond, want de lectorale rede op 6 oktober heb ik opgehangen aan de huishoudens die Jan Steen schilderde. Steen werd zelf weer geïnspireerd door Bosch en Bruegel en veel dingen in zijn persoon en werk spreken me aan.” Ze legt uit dat de schilderijen van de huishoudens die Jan Steen schilderde, het minste aanzien kregen. “Hetzelfde geldt voor huishoudens waarin geweld plaatsvindt. Zware criminaliteit wordt vaak erger gevonden dan geweld in afhankelijkheid, daarbij moet je veel meer voor erkenning vechten. Terwijl het de meest voorkomende vorm van geweld in de samenleving is. Die niet alleen is voorbehouden aan gezinnen aan de rand van de samenleving, maar veel breder voorkomt. Erover praten is vaak lastig. Mensen schamen zich en zijn angstig.”
Aanmelden voor de rede
Voor de rede Huishoudens van Jan Steen van Janine zijn Avansstudenten en collega’s meer dan welkom. Vooraf aanmelden via de link is noodzakelijk. Het programma start met 9 workshops die de veelzijdigheid van het werkveld tonen. Ze gaan over onderwerpen als screeningsinstrumenten, locatieverboden en gendersensitief werken. Na de pauze komen 2 ervaringsdeskundigen vertellen die zelf dit geweld hebben meegemaakt. Daarna volgt de lectorale rede.