De tijd van grijze dozen is voorbij
In het West-Brabantse landschap lijken ze de laatste jaren als dozen uit de lucht te zijn gevallen: grote, grijze distributiecentra. Ze lijken voorspoed te brengen, maar schijn bedriegt. Ingrid Janssen (lector Duurzaam Gebouwde Omgeving) en Ton van Kollenburg (lector Impactvolle Waardeketens) van Avans Hogeschool stellen dat het tijd is dat we de balans opmaken: wat leveren die grijze dozen in ons landschap ons echt op?
Allereerst is het goed om te kijken hoe West-Brabant een van de centra in Nederland voor de logistiek is geworden. Met Rotterdam en Antwerpen om de hoek vormt de regio een logistieke hotspot, van waar goederen vanuit Nederland hun weg vinden in Europa.
Die ligging maakt de regio aantrekkelijk voor investeerders. De bouw van een distributiehal is relatief eenvoudig. Met kleine aanpassingen zijn ze ook weer geschikt voor opeenvolgende gebruikers. Als gevolg van de groeiende vraag hebben gemeenten veel grond verkocht aan grote distributiepartijen.
Het resultaat? Werkgelegenheid, bedrijvigheid, een goed gevulde gemeentekas en een economische impuls, zo lijkt het. Wie inzoomt ziet echter distributiecentra op locaties ver van OV en voorzieningen, met werkplekken zonder daglicht, zonder groen. Hoewel deze bedrijvigheid zorgt voor banen, is het zorgelijk als onze regio te afhankelijk wordt van laagbetaald werk dat vaak door arbeidsmigranten wordt uitgevoerd. Het zou niet goed zijn als de regio te veel afhankelijk wordt van eenzijdige werkgelegenheid.
Oplossingen
Oplossingen liggen in het verschiet. Aan de ene kant omdat veel laaggeschoolde banen verdwijnen als gevolg van robotisering. Aan de andere kant omdat daardoor tegelijkertijd nieuwe functies ontstaan in techniek, data-analyse en onderhoud die andere vaardigheden vragen.
Daarnaast zouden we ervoor moeten zorgen dat distributiecentra sterker ingebed worden in het economische én sociale ecosysteem van de regio. West-Brabant zet actief in op biobased en circulaire bedrijvigheid. Dat biedt kansen aan de logistieke sector, met ecologisch waardevolle distributiecentra. Logistiek centrum The Tube in Tilburg laat zien dat dit kan. Door verbinding te maken met bijvoorbeeld circulaire bedrijvigheid en lokale toeleveranciers, kunnen ook werkzoekenden buiten de logistieke sector profiteren.
Een volgende stap is nodig: natuurversterkend bouwen als uitgangspunt. Gebouwen die CO₂ opslaan in plaats van uitstoten, gebouwd met materialen uit de omgeving die teruggegeven kunnen worden aan de natuur. Bovendien vraagt de biobased economie zelf om nieuwe vormen van opslag en logistiek, bijvoorbeeld voor biogrondstoffen en circulaire retourstromen. Dit biedt perspectieven voor een regionaal logistiek systeem dat niet alleen economische maar ook ecologische waarde creëert.
Regie op ruimte
Distributiecentra zijn jarenlang buiten het blikveld van ruimtelijke planners gebleven, met grote dozen in het landschap als resultaat. Gelukkig zien we dat provincie en gemeenten nu scherper zijn op de locatiekeuze van nieuwe logistieke centra. Laten we daarbij eerst naar bestaande bedrijventerreinen kijken. Kunnen we die transformeren, verdichten, groener en socialer maken? Daar distributiecentra inpassen. Op die manier hebben we werkplekken die beter bereikbaar zijn, die dicht bij woningen en andere voorzieningen liggen en waar al rekening is gehouden met de omgeving.
Dat vraagt een andere aanpak. Gemeenten die niet alleen naar de grondprijs kijken. Ontwikkelaars die verder denken dan rendement op korte termijn. Kijk naar ASML, dat bewust investeert in de stad en haar inwoners: in woningen, sport, cultuur. Waarom zouden grote logistieke spelers dat niet óók kunnen? Het vraagt een andere manier van denken, maar op termijn veel waardevoller.
De vraag naar logistiek is er, dat ontkennen we niet.
De eerste stap? Stop met nieuwe dozen in het weiland. Begin bij wat er al is en bouw groen. De tijd van de grijze dozen is voorbij.
Dr. lr. Ingrid Janssen is lector Duurzaam Gebouwde Omgeving bij het Centre of Expertise Veiligheid & Veerkracht van Avans Hogeschool. Haar onderzoek richt zich op het toekomstbestendig inrichten van de gebouwde omgeving.
Dr.