'Generaties laten elkaars kwaliteiten onbenut' stellen Michael Echteld, Joost van Iersel en Miriam Kersten van het lectoraat Zorg rond het Levenseinde. Ontmoetingen tussen generaties zorgen voor begrip en inzicht.
Doordat generaties elkaar niet ontmoeten voelen ouderen zich nutteloos en jongeren voelen zich onbegrepen en ongehoord. Een mooi voorbeeld van hoe het anders kan is de aanstelling van Herman Tjeenk Willink (79!) als informateur. Hij brengt zijn ervaring en wijsheid, staat op afstand van de partijen en neemt een onafhankelijk standpunt in. Hij weet wat de gevoeligheden zijn. De manier waarop hij rust creëert door ook mensen van buiten de politiek te bevragen, laat dat zien. Tjeenk Willink verbindt niet alleen partijen, maar ook generaties. Hij brengt zijn kwaliteiten in: jarenlange ervaring en inzicht in politieke processen. Dat doet hij door de goede vragen te stellen en door zich te verplaatsen in de ander en de andere generatie. Dat dit werkt, blijkt ook uit ons praktijkgericht onderzoek rondom levenseinde, waar we vanuit het perspectief van verschillende generaties kijken naar hoe we tot een inclusieve samenleving kunnen komen.
Verbinding
Door onze studenten en ouderen met elkaar in contact te brengen en door uitwisseling van persoonlijke verhalen, ontstaat verbinding. De ervaring van Bart (23 jaar) en Annie (70 plus) maakt dat duidelijk. Elke week spraken ze een uur met elkaar. Na een half jaar concludeerde Bart dat hij Annie als een vriendin beschouwt. Gesprekken tussen generaties zorgen voor begrip. Ze voorkomen dat discussies over leed voor de jeugd - wat is erger: opgroeien in de oorlog of tijdens corona - ontsporen. De ontmoetingen zorgen ook voor inzicht. Een andere student vertelde dat ze door het werken met ouderen als het ware in een spiegel kijkt. Ze leert zichzelf beter kennen door de gesprekken met ouderen. Zij leren de studenten dat 'het gaat om de kleine dingen te waarderen', 'de liefde voor elkaar' en 'je hart te volgen'. Ze luisteren met wijsheid, levenservaring en relativeringsvermogen.
Zingeving en compassie zijn andere waardevolle resultaten van gesprekken tussen generaties. Studenten die bij ouderen stage lopen, merken dat hun enthousiasme en energie er toe doen. Er komt licht in de ogen van de ouderen zodra je als jongere de ruimte binnenkomt. Ook geven de jongeren te kennen geraakt te worden door de kwetsbaarheid van de ouderen, die zich soms 'zonder toegevoegde waarde' voelen. De gesprekken tussen generaties geven overduidelijk zin aan het leven van de ouderen. Jongeren brengen levenslust, passie en onbevangenheid mee.
De zingeving aan het leven is geen eenrichtingsverkeer van jong naar oud of andersom. Het is de verbinding en de open uitwisseling van gedachten, verhalen en ervaringen. Dat helpt jongeren, die in de huidige wereld, waar weinig houvast is, een grote druk ervaren om zich te ontplooien. Ze verdwalen in het oerwoud van alle keuzemogelijkheden. Eigen geluk en toekomst creëren is een grote uitdaging. Zeker sinds de grote verhalen op religieus en politiek gebied afnemen. De burn-out loert bij hen om de hoek.
De ontmoetingen tussen generaties zorgen voor nieuwe inzichten en nieuwe verbindingen. Het voorbeeld van Bart en Annie en de andere studenten uit ons onderzoek toont aan dat ouderen met hun verhalen jongeren helpen bij zingeving, zoals Tjeenk Willink de jongere generaties politici zijn ervaring overbrengt. Gesprekken tussen generaties helpen jongere mensen in de productieve fase van het leven reflecteren. In plaats van naast elkaar, ontstaat er voor de jongeren en ouderen meer een leven met en voor elkaar. Die gesprekken ontstaan doordat een partij de eerste stap zet om naar de ander te luisteren. Dat is niet alleen een oproep aan jongeren, maar ook zeker aan ouderen. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Zorg daarom voor ontmoetingen tussen generaties. Laten we luisteren naar ouderen en hun verhalen over oorlog, wederopbouw en veerkracht gebruiken voor crises in het persoonlijk leven, en voor de pijnpunten in onze huidige samenleving. En laten we luisteren naar de inspiratie, idealen en flexibiliteit van jongeren. De combinatie van de talenten van iedere generatie is de basis voor een leefbare samenleving. We moeten dus het gesprek aangaan. Natuurlijk gaat dat zonder scherm net iets makkelijker. Toch bieden digitale middelen ook een prima podium om generaties te verbinden. Of nodig voor je corona-ommetje je oudere buurman of buurvrouw eens uit. Of, als jij de oudere bent, je jongere buur. Dan merk je dat je stap voor stap dichter bij elkaar komt. Generaties hebben elkaar veel te bieden, zeker als we zorgen dat we elkaars kwaliteiten benutten.
Michael Echteld is lector Zorg rond het Levenseinde aan Avans Hogeschool. Joost van Iersel en Miriam Kersten zijn werkzaam binnen dit lectoraat.
Meer weten over luisteren naar ouderen? Lees dan:
- het online magazine 'Luisteren naar de laatste' van Miriam Kersten;
- In gesprek met ouderen in het project ‘een betekenisvol leven’. van ZonMw;
- Ouderen vertellen over hun leven: Zingeving van ouderen in de participatiesamenleving, ook als het leven schuurt - Geron (gerontijdschrift.nl).