In de nieuwe master Duurzaamheidstransities van Avans en Fontys vormen onderzoek en onderwijs een twee-eenheid. Drie betrokkenen over de noodzaak van deze master is en wat hem zo bijzonder maakt: “De onderzoekskracht hierachter is groot.”
Doel van de master is het opleiden van professionals die complexe systemen begrijpen en veranderprocessen rond duurzaamheid kunnen regisseren. Waarom regisseurs van dit soort transities zo hard nodig zijn? De salderingsregeling is een mooi voorbeeld, vindt Avans-docent Rijnko van Diepen. Hij is als kenniskringlid betrokken bij het lectoraat Economie als Gemeengoed van Centre of Expertise Brede Welvaart en Nieuw Ondernemerschap en lid van het ontwikkelteam van de master Duurzaamheidstransities.
“Volgens die regeling mag je stroom die je zelf opwekt en teruglevert wegstrepen tegen de stroom die je afneemt. De regeling stopt in 2027. Een van de redenen is dat het elektriciteitsnetwerk die teruglevering niet meer aankan. Het gevolg is dat consumenten minder zonnepanelen aanschaffen om groene stroom op te wekken. Terwijl we die stroom wel nodig hebben.”
Groot en complex
Het is een voorbeeld van wat er gebeurt als je maar 1 ding verandert om een doel te bereiken; in dit geval het instellen van de salderingsregeling om meer groene stroom op te wekken. Rijnko: “We hebben niet gekeken naar dat netwerk dat enorm onder druk staat. En bijvoorbeeld ook niet naar een tekort aan huizen en dus aan daken om zonnepanelen op te leggen. Kortom: hier hadden we moeten ‘systeemdenken’. En dat hebben we niet gedaan.”
Een ander woord voor systeemverandering is transitie. Transities zijn nodig om grote en complexe problemen te tackelen, zoals klimaatverandering, uitputting van fossiele energiebronnen, het personeelstekort in de zorg en sociale ongelijkheid. Vaak gaat het om transities naar een manier van werken die vol te houden is voor mens, maatschappij en de aarde: duurzaamheidstransities. ‘Duurzaamheid’ in de naam wil dus niet zeggen dat het alleen om natuur en klimaat draait. Rijnko: “Klimaatverandering kan een bottleneck zijn, maar ook vergrijzing.”
Brede blik
Duurzaamheidstransities helpen de regio en de samenleving als geheel om weerbaarder te worden. Om zo’n transitie te regisseren, zijn mensen nodig die het systeem achter de verandering diepgaand begrijpen en organisaties met een brede blik kunnen begeleiden. Daarom starten Avans en Fontys in september 2026 de gezamenlijke masteropleiding Duurzaamheidstransities.
De master heeft een bijzondere opbouw. Studenten gaan tijdens hun masterjaar – een pre-master is niet nodig – aan de slag met twee concrete onderzoeksprojecten. Lectoraten van Fontys en Avans dragen deze aan. Biljana Pesalj is lector bij het Fontys-lectoraat Circular Transition en ook lid van het ontwikkelteam van de master. “De studenten doen dat individueel, maar maken ook deel uit van leergemeenschappen”, vertelt ze. “Daarin komen alle studenten, onderzoekers, docenten en mensen uit het werkveld samen om kennis en resultaten uit te wisselen. En om de nieuwe kennis die ontwikkeld wordt te delen. Het geeft hen de mogelijkheid om door elkaars bril te kijken en een transitie van meerdere kanten te zien.”
Geen ‘knip’ tussen onderwijs en onderzoek
“In deze master proberen we de cadans van onderwijs en onderzoek samen te brengen”, voegt Ayfer Sari toe. Zij is directeur van de Avans-academie voor Business & Entrepreneurship. “In bacheloropleidingen voel je soms nog een ‘knip’ tussen die twee. Deze master is zo opgezet dat ze elkaar verrijken.”
Biljana: “Betrokkenheid van een breed scala aan lectoraten van Fontys en Avans zorgt ervoor dat de master actueel blijft en continu relevant is. Via gastcolleges kunnen lectoren de nieuwste kennis overbrengen aan studenten. Daarnaast ontwikkelen de lectoraten praktische tools, methodieken en modellen die helpen om duurzaamheidsconcepten te vertalen naar toegepast onderzoek. Op die manier ondersteunen ze studenten bij hun onderzoek.”
Rijnko: “We maken binnen de master ook gebruik van een lectoren-klankbordgroep. Dat zijn lectoren uit alle geledingen die adviseren over de inhoud van de master. Ook zijn ze betrokken bij de beoordeling. Het maakt de onderzoekskracht achter deze master extra groot.”
Brede keuze
Hij vervolgt: “Duurzaamheidstransities spelen in elke sector. Daarom proberen we zoveel mogelijk Centres of Expertise en lectoraten bij deze master te betrekken.” Het is ook de reden dat studenten aan de slag kunnen met zeven van de acht Kennis- en Innovatieagenda’s (KIA’s) – de gezamenlijke prioriteiten van overheid, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties. Denk daarbij onder meer aan Klimaat en Energie, Gezondheid en Zorg, Veiligheid, Digitalisering en Maatschappelijk Verdienvermogen.
Biljana: “Dat doen we omdat we studenten een zo breed mogelijke keuze willen geven. Dat brede aanbod zorgt ervoor dat ze de verbanden, relaties en onderlinge afhankelijkheden van de KIA’s kunnen zien en in hun onderzoek kunnen meenemen.”
Persoonlijke waarden
In totaal bieden hogescholen in Nederland in totaal 7 masters Duurzaamheidstransities aan. Elke variant van de masteropleiding heeft een eigen karakter en specifieke aandachtspunten. Bijzonder aan de joint degree van Avans en Fontys is de focus op de eigen waarden van de student en hoe die stroken met de grote duurzaamheidstransities waar we als maatschappij mee te maken hebben. Studenten leren hoe ze hun persoonlijke overtuigingen kunnen linken aan wat de organisatie en de maatschappij als geheel nodig hebben. Ayfer verduidelijkt: “In alles wat je doet neem je je eigen aannames mee en draag je je eigen bril. Dat heeft bijvoorbeeld te maken met de omgeving waarin je bent opgegroeid.”
Biljana: “Studenten krijgen niet alleen maar tools en methodes om transities te begeleiden. Ze leren ook om hun innerlijke waarden te verenigen met de waarden van een organisatie en die van de maatschappij. Dat helpt hen om anderen gemotiveerd en enthousiast te krijgen om bij te dragen aan veranderingen. Want uiteindelijk draait het om mensen. Je kunt de juiste technologie hebben, de beste tools en infrastructuur. Maar als mensen niet mee willen in een transitie dan zal die niet plaatsvinden. Of te langzaam.”
Juiste moment
De master Duurzaamheidstransities komt precies op het juiste moment volgens Rijnko: “Zo’n regisseursfunctie, daar hebben bedrijven en organisaties een grote behoefte aan. Dat horen we bij het lectoraat in ons contact met het werkveld duidelijk terug. Ze willen duurzamer werken, ze willen vergroenen, ze willen iets terugdoen voor de maatschappij. En dat redden ze niet met een projectmanager.”
Bedrijven en organisaties bevestigen dat niet alleen met woorden; ze leveren praktijkcasussen, denken actief mee over de inhoud en nemen plaats in de adviesraad van de master. Zo is de opleiding stevig verankerd in de praktijk.
Kijken naar wat wél kan
Rijnko: “Professionals die vanuit deze master aan de slag gaan, krijgen de tools om dit soort doelen door een organisatie te verweven. Ze leren het proces te dirigeren en ermee naar buiten te treden. Ze weten wat er in een systeem gebeurt als ze aan een van de touwtjes trekken.”
“Uiteindelijk willen we met deze master studenten leren zien welke kleine stappen nodig zijn om een verandering voor elkaar te krijgen”, concludeert Ayfer. “Want grote problemen los je niet in één keer op. Daarom is het zaak dat ze vol energie kijken naar wat wél kan.”
De master Duurzaamheidstransities start in september 2026. Meer informatie vind je hier.
Eind 2025 en begin 2026 richten we onze spotlights op brede welvaart en nieuw ondernemerschap. Op de online en social kanalen van Avans maak je uitgebreid kennis met het praktijkgericht onderzoek dat we doen rond deze thema’s. Met als centrale vraag: hoe creëren we een duurzame toekomst voor iedereen? Ons onderzoek verbinden we met onderwijs en werkveld. Door onze kennis te delen, stellen we professionals in staat om het verschil te maken.