De energietransitie vraagt om verandering, van beleid én van mensen. In Noord-Brabant nemen studenten van Avans Hogeschool het voortouw. In de Bossche Spoorzone en de Duurzame Polder tussen Den Bosch en Oss bouwden zij samen met onderzoekers en het werkveld aan energiegemeenschappen: lokale samenwerkingen waarin bewoners, bedrijven en overheden samen werk maken van slim en duurzaam energiegebruik. “Jongeren zorgen voor een compleet andere dynamiek.”
2 locaties, 2 projecten met een gemene deler: studenten van Avans die om de tafel gingen met bewoners, scholen, bedrijven en coöperaties. In de polder tussen Den Bosch en Oss maakten studenten een doelgroepanalyse: op welke groepen moet je je richten om de deelname aan een windmolenpark te vergroten? Even verderop, in de Spoorzone van de provinciehoofdstad, visualiseerden studenten de noodzaak van gezamenlijke verduurzaming in dat gebied. Daarnaast ontwikkelden ze een communicatieplan dat die samenwerking makkelijker maakt.
Met enthousiasme ontvangen
De producten werden met enthousiasme ontvangen door de lokale partners, vertelt projectleider en onderzoeker Smart Energy Ad Breukel: “Ik gaf een tijdje geleden een lezing aan de bewoners in Oss. Zij waren al goed op de hoogte van financiële participatieschema’s en de impact van windmolens in hun omgeving. Toch vonden ze het erg waardevol om uit te zoomen: welke wetgeving speelt er, welke steun kun je krijgen van de overheid, en hoe ga je om met tegengestelde belangen? Vooral als zo’n windmolenpark dicht bij huizen komt, is dat een gevoelig onderwerp.”
Studenten hielpen met brainstorms en brachten nieuwe doelgroepen en inzichten in kaart. Reynier Janse, docent Commerciële Economie, begeleidde hen: “Onze studenten zijn goed thuis in het gebruik en de effectiviteit van online tooling instrumenten om doelgroepen te bereiken. Ze gaven al aan welke tools je kunt inzetten om partners te betrekken bij de energietransitie, zoals ondernemers in de polder. Het is nog niet helemaal uitgewerkt, maar de richting is duidelijk.”
Van 100 naar 1.000 leden
Woody Maijers was opdrachtgever namens het kernteam Coöperatie Eijgen Polder Energie. “De studenten hebben voor onze bestuurders en de werkgroep Communicatie een waardevolle basis gelegd. We werken nu verder aan projecten om de aanbevelingen op te pakken en te realiseren. De vraag was om ons te helpen groeien van 100 naar 1.000 leden. Daar hebben we veel handvatten voor gekregen.”
Tekst gaat verder onder de foto
Woody Maijers
Ad benadrukt ook het belang van de jonge doelgroep: “De meeste betrokkenen zijn vaak van mijn generatie. Geitenwollensokken”, lacht hij. “Door jongeren erbij te betrekken, krijg je een compleet andere dynamiek. Zij hebben straks zelf ook te maken met woningnood en energievraagstukken. Hun belevingswereld en kennis van gedragsbeïnvloeding zijn onmisbaar.”
Energiegemeenschappen in de Spoorzone
In de Spoorzone in Den Bosch zitten bedrijven, onderwijsinstellingen en bewoners dicht op elkaar. Hier werkt Avans aan een andere energiegemeenschap, met de Green Business Club – waar Avans zelf ook onderdeel van is – als belangrijke partner.
Projectleider Mara van Eijndhoven, die net als Ad werkt bij het Centre of Expertise (CoE) MNEXT, legt uit: “De Green Business Club wil verbindingen leggen tussen bedrijven, scholen en bewonersgroepen. Het doel is meer bekendheid geven aan verduurzamingsprojecten en -activiteiten en samenwerking stimuleren. Ze hebben focus op thema’s als energiegemeenschappen, willen de behoeften van bewoners, scholen en bedrijven ophalen en zo een impactvolle verbinding creëren. Dat leidt tot een verbetering en verduurzaming van de Spoorzone.”
Win-win
Door interviews met bijvoorbeeld de Brabanthallen wordt duidelijk wat er al gebeurt op het gebied van duurzaamheid. “De Green Business Club faciliteert verbinding door deze kennis weer te delen met partijen die er daadwerkelijk wat mee kunnen doen”, aldus Mara.
Voorzitter Marc van der Mark van de Green Business Club is blij met de hechte samenwerking met Avans. “Een echte win-winsituatie: we verbinden het onderwijs met het bedrijfsleven binnen de Spoorzone. Met de inzet van de gedreven studenten en de expertise van Avans-onderzoekers geven we de duurzame stadsontwikkeling en bedrijfsvoering in Den Bosch een krachtige versnelling.”
Tekst gaat verder onder de foto
Marc van der Mark (staand) tijdens een kennissessie in de Bossche Spoorzone
Avans zelf zoekt ook naar verbinding, benadrukt Ad: “We zitten met verschillende instellingen, zoals Koning Willem I College, HAS Hogeschool en onze eigen campus binnen 100 meter van elkaar. Alle bedrijfsbeheerders kennen elkaar en bekijken hoe ze warmte en elektriciteit kunnen afstemmen. Wie heeft zonnepanelen, wie nog een ouderwetse gaskachel? Kunnen we piekbelastingen samen oplossen? Vanuit ons lectoraat onderzoeken we hoe we kunnen bijdragen aan de verduurzaming van onze gebouwen. Die samenwerking kwam voort uit deze projecten.”
Heeft Avans in de regio ook een verbindende rol? Ad: “Ja, absoluut. Als kennisinstelling zijn we primair een verbinder in de regio. We werken ook samen met Fontys aan waterstofprojecten. We begrijpen hoe dingen werken én komen in actie. De TU heeft misschien meer theoretische kennis, het mbo is sterk in de operatie, en wij kunnen die verbindende rol spelen. Zowel intern als met externe stakeholders.”
Ambities en toekomstplannen
Ad heeft de ambitie om deze samenwerkingen voort te zetten en uit te breiden. “We zouden het geweldig vinden als we dit soort projecten vaker kunnen oppakken met studenten en collega’s van technische opleidingen en ook van bijvoorbeeld de opleiding Business Innovation. De eerste gesprekken daarover zijn al gevoerd. Ook onderzoekers van andere CoE’s nemen daaraan deel, zoals Brede Welvaart & Nieuw Ondernemerschap en Veiligheid & Veerkracht. Veel onderzoekers en docenten kennen elkaar al langere tijd, dat maakt die samenwerking makkelijk. Ook het Avans Ondernemerscentrum is geregeld betrokken, zoals bij de Green Business Club.”
Of zo'n samenwerking dan echt op gang komt, hangt af van meerdere factoren. Ad legt uit: “Van de overeenstemming in thema's, financiering en beschikbaarheid van capaciteit op het moment dat een mogelijk project zich aandient.”
Verbinding met onderwijs
“Daarnaast ontwikkelen we nieuwe minoren en keuzemodules”, vervolgt Ad. “Bijvoorbeeld met opleidingen op het gebied van milieu, chemie en biologie, die ook passen bij deze praktijkprojecten. En we zijn bezig met een professionele master rond duurzaamheid, waarin we onderwijs en praktijkonderzoek samenbrengen.”
Reynier droomt van strategische samenwerkingen met verschillende partners waarbij studenten, lectoraat en docenten intensief samenwerken aan regionale vraagstukken. “Dat levert stapelbare kennis op en maakt ons waardevol voor Brabant. We willen onderwijs minder statisch maken en het leren buiten de deur stimuleren. Dat betekent dat je elkaar moet kennen en nieuwe projecten durft aan te gaan.”
Groot laboratorium
Mara voegt toe dat ze graag nog meer interdisciplinair en leerjaar-overstijgend wil werken. “Dat studenten van alle studiejaren van elkaar kunnen leren door kennis en ervaring met elkaar te delen of zelfs samen aan de slag gaan met projecten.” Ad knikt: “En dat studenten ook gastlessen gaan geven in het voortgezet en primair onderwijs. We beseffen steeds meer hoeveel kracht er zit in die ongeveer 100.000 hbo- en mbo-studenten in de regio. Als we zelfs een klein deel daarvan kunnen inzetten voor de aangegeven thema’s, samen met Fontys, de TUe en de verschillende ROC’s die we ook steeds beter leren kennen, hebben we iets moois te pakken.”
Ook Reynier onderstreept het belang van samenwerking: “Avans is een groot laboratorium waar allerlei ontwikkelingen samenkomen. Als we al die kennis en kracht bundelen, kunnen we fantastische dingen bouwen voor de regio.”
De materialen- en energietransitie is een belangrijk thema voor Avans. We doen praktijkgericht onderzoek en verbinden dat met onderwijs en werkveld. Ondernemers, bedrijven en overheden bieden we de expertise en ondersteuning die nodig is om te innoveren binnen de materialen- en energietransitie. Zo stellen we professionals in staat om het verschil te maken.