Veiligheid & Veerkracht

25.000 kinderen moeten dagelijks een ouder missen, omdat die in detentie zit. Om de impact voor de kinderen te verminderen en de terugkeer voor iedereen succesvol te laten zijn, is het belangrijk dat ook de kinderen gezien en ondersteund worden tijdens de detentieperiode van vader.

Senioronderzoeker Mechtild Hoïng en lector Bart Claes van het lectoraat Transmuraal Herstelgericht Werken, doen samen met partners praktijkgericht onderzoek om inzicht te krijgen in hoe je die ondersteuning kunt bieden. Belangrijk onderzoek, omdat zij de kennis die dit onderzoek oplevert, delen met (toekomstige) professionals.
Onderstaand opiniestuk verscheen 26 november in BN/DeStem.

Van 20 tot 26 november was het de internationale week van het werken aan herstel na een misdrijf. Deze week staat dus mee in het teken van het begeleiden van gedetineerde burgers bij een succesvolle terugkeer in de maatschappij. Dit wordt gedaan door te werken aan het herstel van de relaties met het sociaal netwerk rond de gedetineerde zoals kinderen. Zo kom je tot het realiseren van een succesvolle terugkeer in de samenleving. 

Als een vader in de gevangenis terechtkomt, dan blijft het kind achter. Dit heeft gevolgen voor het kind, wat uiteindelijk ook van invloed is op de (gezins)situatie na terugkeer van de gedetineerde vader in de maatschappij. Om de impact voor de kinderen te verminderen en de terugkeer voor iedereen succesvol te laten zijn is het dus belangrijk dat ook de kinderen gezien en ondersteund worden tijdens de detentieperiode van vader. 

“Waar deze kinderen met een vader in detentie behoefte aan hebben, blijft op de achtergrond. Dat moet veranderen”, stellen onderzoeker Mechtild Höing en lector Bart Claes van Avans Hogeschool. “Vandaag hebben vijfentwintigduizend kinderen een vader die gevangen zit. Althans, dat is de algemeen aanvaarde schatting. We hebben deze grote groep van kinderen veel te weinig in beeld. Dat gebrek aan cijfers legt meteen de vinger op de zere plek.”

Kinderen van gedetineerde vaders moeten gezien en gehoord worden. Niet om kinderen aan het handje mee te nemen, maar om het kind en het netwerk om een kind heen te versterken. Er valt nog veel te onderzoeken. “We weten vandaag niet wie deze kinderen zijn, wat ze nodig hebben, of hoe we ze kunnen helpen. En dat weten we ook niet voor de moeder en de gedetineerde vader. Als maatschappij is het onze verantwoordelijkheid om deze kinderen daadwerkelijk te zien en hen goede ontwikkelingskansen te bieden. Daar hebben alle kinderen recht op. Vandaar het praktijkgericht onderzoek dat we samen met gemeenten, penitentiaire inrichtingen en de hulpverlening verrichten”, voegen onderzoeker Mechtild Höing en lector Bart Claes van Avans Hogeschool toe.

Kernopdracht

Is er nu dan helemaal geen aandacht voor kinderen? Zeker wel. Bijvoorbeeld voorafgaand aan een arrestatie doet de politie een kindcheck naar de zorg, gezondheid en veiligheid van het kind bij de arrestatie. Echter, de vragen die instanties als politie en justitie op die momenten stellen over kinderen, stellen ze vanuit hun kernopdracht. Zo mogen kinderen geen gevaar lopen bij de arrestatie. Weliswaar een belangrijke invalshoek maar die zegt weinig over de noden van kinderen, of we ze kunnen helpen.

Angst en stress

We hebben in Nederland geen helder beeld van het aantal kinderen dat een vader in detentie heeft, maar ook niet wat hen bezighoudt. Dat is een slechte zaak. Vooral omdat wel bekend is dat de gevolgen voor kinderen groot zijn. 

“Dat begint bij de arrestatie. Een op de drie kinderen is getuige van de aanhouding van hun vader, met angst of stress als reactie. Gevolgen die direct zichtbaar zijn, of die zich pas later openbaren. Het ene kind schaamt zich, trekt zich terug in zijn eigen wereldje en vereenzaamt. De ander maakt zich zorgen - ‘krijgt papa wel genoeg te eten’ - en kan zich slecht concentreren op school. En vertel je het dan op school? Of blijft het een geheim?”, vertelt onderzoeker Mechtild Höing.

Een vader in detentie maakt kinderen kwetsbaar. Hun thuissituatie wordt overhoop  gehaald ze plaatsen zich soms op de achtergrond om de achterblijvende ouder te ontzien. Ze missen hun vader, een arm om zich heen als er een valpartij is, of bij een slecht cijfer op school. Een luisterend oor bij gedoe tussen vriendjes of gewoon een gesprekje onderweg naar school of sportclub. Ook hun toekomst komt onder druk. Onderzoek wijst uit dat kinderen met een vader in detentie een twee keer grotere kans hebben op sociale problemen en dat ze drie keer vaker de kans lopen dat ze zelf het criminele pad inslaan. 

Kind centraal stellen

Kinderen met een ouder in detentie moeten we centraal stellen. Ze hebben eigen vragen en behoeften en we moeten er voor zorgen dat ze niet gestigmatiseerd en gecriminaliseerd worden. Want doordat hun vader in detentie is, hebben ze heel wat bijkomende hindernissen in het leven. Door geen aandacht te hebben voor hun behoeften en de vragen kan dat oplopen tot een haast onoverkomelijke achterstand. 

“Vijfentwintigduizend kinderen die dagelijks hun vader moeten missen omdat die in detentie zit, laten we niet zitten. Net daarom doen we onderzoek naar wat ze nodig hebben en wat werkt in de ondersteuning van deze kinderen. We ondernemen actie, samen met partners, waarbij we de bestaande schotten tussen Justitie en hulpverlening doorbreken. En als we een positieve impact hebben op de kinderen, draagt dat automatisch bij tot een succesvolle terugkeer van de gedetineerde vader en de maatschappij”, besluit Bart Claes, lector bij Avans Hogeschool. 

Achtergrond 

Senioronderzoeker Mechtild Höing en lector Transmuraal Herstelgericht Werken Bart Claes van Avans Hogeschool doen samen met Penitentiaire Inrichtingen Dordrecht en Vught, de gemeente Breda en Den Haag, Exodus Nederland en het Expertisecentrum K I N D, Ouder in Detentie met de ondersteuning van ZonMW tot eind 2023 praktijkgericht onderzoek naar ouders in detentie. Dat moet leiden tot een aanpak waarbij kinderen van vaders in detentie begeleid worden vanuit hun behoeften.