Waar het de digitale wereld betreft, waren er de afgelopen weken 2 momenten die me weer met beide benen op de grond hebben gezet. De voorvallen hebben me opnieuw laten inzien dat digitale wijsheid meer is dan het handig omgaan met apparaten of systemen. Veel meer dan dat zelfs.
Het begon met een telefoontje. Ons management, inclusief ons College van Bestuur, kreeg een telefoontje van een verbaal vaardige mevrouw die ons in heldere en zorgvuldig gekozen taal indringend wees op het feit dat Avans digitaal bedreigd werd. Daarbij maakte ze duidelijk dat ook het account van een manager betrokken was en dat om dit op te lossen alle gegevens nodig waren - uiteraard in het belang van Avans.
Het telefoontje bleek achteraf gepleegd te zijn in opdracht van onze digitale security officer, die in een geheime operatie wilde testen of wij bij Avans bestand zijn tegen digitale aanvallen. Daarbij denk je toch vooral aan slecht geschreven mails met een link die na het aanklikken voor veel problemen zorgt.
Maar het bleek geraffineerder. Een paar weken later kwam de terugkoppeling. Het was - gelukkig maar - een oefening. Uit de opnames van het gesprek, waarbij alleen haar kant was te horen, werd duidelijk dat een deel van de gebelden met boter en suiker in deze val tuinde. En ik? Mij bleef een nederlaag bespaard. Ik had de telefoon niet opgenomen.
Het was een misleiding die ver voorbij de archetypische boeventruc gaat. Geen slecht gespelde mail vanaf een fakeadres, maar een geraffineerde misleiding. Het tweede voorval dat nederig stemde was geheel anders, maar tegelijkertijd vergelijkbaar.
Bij een TedX-bijeenkomst van de Open Universiteit hield Roland Klemke een Talk. Klemke is voorzitter van de afdeling Technology-enhanced Learning and Innovation van de Faculteit Pedagogische Wetenschappen en hij hield een boeiend verhaal, waarin hij een aantal quotes gebruikte van vooraanstaande wetenschappers. Mooie quotes, die ik zeker nog eens wilde nalezen, bedacht ik me tijdens zijn verhaal.
Aan het eind kwam de aap uit de mouw. Klemke is gespecialiseerd in Artificial Intelligence (AI) en liet zien hoe hij de quotes inclusief de wetenschappers aan wie hij ze toewees, had gecreëerd. Met AI maakte hij geloofwaardige cv’s en uitspraken. De zaal die gevuld was met honderd knappe koppen, tuinde erin. Met boter en suiker, ook ditmaal.
Ook hier trof de gewiekstheid van het verhaal me. Geen doorzichtige deepfake, zoals je die inmiddels kent van Instagram of TikTok, maar wederom een geloofwaardig verhaal. En dan te bedenken dat we aan het begin van deze ontwikkeling staan. Je weet, ‘We ain't seen nothing yet’.
Deze 2 ervaringen stemmen je nederig. Want als beïnvloeding hier al zo succesvol is, hoe gaat dat dan in de rest van de maatschappij? Hoe wapen je je hiertegen? Ik ben optimistisch dat we daarvoor een manier vinden, al is het recept vast niet eenvoudig. Het begint bij kritisch blijven, zonder cynisch te worden. Door jezelf een moment van reflectie te gunnen en een direct oordeel uit te stellen, door niet meteen te handelen. Door jezelf te bevragen zoals je de ander zou bevragen.
In alle bescheidenheid, want de boter en suiker staan klaar.
Lees hier meer columns van Philippe Raets.