In veel droevige zaken die het nieuws haalden als de Amsterdamse zedenzaak, de dood van Linda van der Giessen en Hümeyra Ergincanli zien we dat samenwerking tussen professionele hulpverleners niet eenvoudig is. Professionals moeten daarom meer training krijgen in samenwerken. Op die manier kunnen onder andere de slachtoffers van bijvoorbeeld huiselijk geweld beter worden geholpen, stelt prof. dr. Janine Janssen.
Het meest voorkomende geweld in onze samenleving wordt gepleegd door een dader die het slachtoffer niet alleen kent, maar waarvan het slachtoffer ook emotioneel of materieel afhankelijk is. Denk maar eens aan huiselijk geweld, geweld gepleegd door ex-partners of in de werksfeer.
Ingrijpen bij deze vorm van geweld is complex. Tal van factoren beïnvloeden het ontstaan en voortbestaan van dit geweld: uiteenlopend van problemen op het gebied van (psychische) gezondheid en huisvesting en van inkomenssituatie tot en met opvoedingsstijlen. Problemen slepen vaak al een tijd voordat er professionals in beeld komen. Juist doordat er tal van oorzaken zijn aan te wijzen rondom het voortdurende geweld is een beroep op verschillende professionals nodig. Tal van partijen als Veilig Thuis, de kinderbescherming, de politie, opvanginstellingen, scholen, gezondheidszorg spelen een rol. De lijst is oneindig.
Omdat er veel professionals om slachtoffer en dader komen te staan, is goede samenwerking is essentieel in de strijd tegen geweld in afhankelijkheidsrelaties. Dat lijkt logisch, en is het ook. Maar de praktijk leert dat dat niet zo eenvoudig is.
Meer dan sociale vaardigheden
Waarom komt samenwerking niet effectief van de grond? Dat heeft meerdere oorzaken. Om werkelijk met andere professionals iets van de grond te krijgen, moet je nogal wat in huis hebben.
Uiteraard zijn sociale vaardigheden essentieel. Voor een botterik doet niemand zijn best. Maar ook verstandelijk moeten de hulpverleners aan de bak, want niet alleen de aan te pakken problemen zijn ingewikkeld. Datzelfde geldt voor onze veiligheidszorg. Terwijl in het sociale domein een grote decentralisatie heeft plaatsgevonden, is bij de politie in dezelfde periode een beweging richting centralisatie plaats gevonden. Professionals die geweld in de intieme sfeer helpen te voorkomen en op te lossen, werken hierdoor in een ingewikkelde omgeving.
Analytisch inzicht
Analytische vaardigheden zijn onontbeerlijk om dat allemaal goed te kunnen doorzien. Dat geldt in het bijzonder voor de professionals die een leidende of coördinerende rol hebben in samenwerkingsverbanden.
Het vermogen om samen te werken komt je niet zomaar aanwaaien, ook niet als je gezegend bent met een goed stel hersens en van nature in staat bent om op twee borden tegelijk te schaken. Het vermogen je te verplaatsen in ideeën en belangen van anderen en het vinden van gemeenschappelijk terrein moet getraind en verfijnd worden. Het klinkt als een tegeltjeswijsheid, maar samenwerken moet je leren.
Bijenkorf
De noodzaak om vaardigheden tot samenwerken te onderwijzen, ligt op meerdere terreinen. Zo moeten jonge mensen bij de politie en bij andere partijen in de veiligheidszorg meteen aan de bak na hun opleiding. Ze zien zich geconfronteerd met complexe maatschappelijke vragen en ingewikkelde veiligheidszorg. Dat is letterlijk tegennatuurlijk. Een politieman met een leidinggevende functie vertelde mij ooit hoe hij onder de indruk was geraakt van het werk van een entomoloog – een deskundige op het gebied van insecten – die hem had uitgelegd dat jonge bijen niet zomaar de korf verlaten: het zijn de ervaren werkbijen die buiten aan de slag gaan.
Ook op het (hoger) beroepsonderwijs en universiteiten moeten we veel meer aandacht gaan besteden aan de ontwikkeling van het vermogen om samen te werken als een ambacht. Universiteiten leiden immers niet alleen mensen op die in hun werkzame leven uitsluitend emplooi zullen vinden in de wetenschap. Steeds meer professionals in de veiligheidszorg hebben immers een universitaire opleiding achter de rug. Universiteiten hebben daarom een belangrijk rol in het ontwikkelen van samenwerkingskracht.
Samenwerken altijd voorwaarde
Leren samenwerken is niet alleen voor professionals in veiligheid en hulpverlening essentieel. Ook voor studenten die wel doorstromen in de wetenschap is samenwerking een basisvaardigheid. Want ook daar krijg je in eentje steeds minder voor elkaar. In feite geldt dat voor alles wat belangrijk is in het leven. Als de actualiteit – de moeizame kabinetsformatie, het gesteggel over het klimaat in Glasgow en de aanpak van de Corona-crisis om maar eens paar voorbeelden te noemen – iets duidelijk maakt, dan is het dat wel.
Op vrijdag 26 november sprak prof. dr. Janine Janssen haar oratie uit over samenwerking bij de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties, waarmee zij de bijzondere leerstoel Rechtsantropologie aan de Open Universiteit aanvaardde. Zij is tevens hoofd onderzoek van het Landelijk Expertise Centrum Eergelerateerd Geweld van de nationale politie en lector op het gebied van Geweld in Afhankelijkheidsrelaties aan Avans Hogeschool en bij de Politieacademie.