Veel studenten hebben moeite om de kennis en vaardigheden, die zij hebben aangeleerd om kritisch te denken, toe te passen in een andere context.
Studenten opleiden tot kritisch denkende professionals – die in staat zijn om onbevooroordeeld te redeneren en beslissingen te nemen – is een belangrijke doelstelling van het hoger onderwijs. Veel studenten hebben moeite om de aangeleerde kennis en vaardigheden om kritisch te kunnen denken, toe te passen in een andere context. Lara van Peppen stelt in haar proefschrift dat dit problematisch is, omdat het uiteindelijke doel is dat studenten ook buiten de cursuscontext beter in staat zijn om kritisch te denken. Van Peppen was tijdens van het onderzoek onderzoeker bij het lectoraat Brein en Leren van Avans Hogeschool was. Zij verdedigt op 25 september 2020 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam haar proefschrift ‘Fostering Critical Thinking: Generative processing strategies to learn to avoid bias in reasoning’.
Uit eerder onderzoek blijkt dat expliciete instructie met oefening noodzakelijk is om kritisch denken aan te leren, maar dat studenten hiermee niet vooruitgaan op zogenaamde 'transfer taken'. Dit zijn nieuwe taken die heel anders lijken dan de geoefende taken maar op vergelijkbare principes berusten.
Transfer van vaardigheden problematisch
In haar proefschrift onderzocht Lara van Peppen daarom of specifieke oefenstrategieën, die in eerder onderzoek met andere leerstof een positief effect op transfer hadden, ook de transfer van kritisch-denken-vaardigheden bevorderen. Deze onderzoeken werden uitgevoerd bij verschillende opleidingen en in samenwerking met docenten van Avans Hogeschool, binnen de Academie voor Veiligheid en Bestuur (AVB) en de Academie voor de Technologie van Gezondheid en Milieu (ATGM). Net als in eerder onderzoek, bleek dat instructie gevolgd door oefening een positief effect had op de testprestatie op de geoefende taken. Echter bleken de onderzochte oefenstrategieën niet bij te dragen aan transfer. Transfer van kritisch-denken-vaardigheden is dus een hardnekkig probleem. In haar laatste studie, liet van Peppen zien dat studenten met name problemen lijken te hebben met het ophalen van aangeleerde kennis uit het geheugen en met het toepassen van deze kennis in een nieuwe context.
Kritisch denken expliciet integreren in hoger onderwijs?
Van Peppen beargumenteert in haar proefschrift dat het waardevol is om kritisch denken in te bedden in de curricula van het hoger onderwijs en het expliciet aan bod te laten komen in allerlei onderdelen van de opleidingen, zoals in cursussen, projecten of modules. Daarnaast maken de studies in dit proefschrift vooral duidelijk hoe moeilijk het is om vaardigheden in kritisch denken zodanig te trainen dat er ook transfer optreedt naar nieuwe situaties. Dit vraagt verdere aandacht omdat het onderwijzen van vaardigheden in kritisch denken als doel heeft om deze buiten de onderwijscontext, in de toekomstige professionele situatie in te kunnen inzetten.
Dit promotieonderzoek heeft er (mede) toe geleid dat verschillende Academies van Avans Hogeschool (AVB, ATGM, ASIS) kritisch denken willen integreren in hun opleidingen. Daarnaast zijn er veel onderwijsproducten – zoals handreikingen, lesmaterialen en workshops – ontwikkeld, die zowel binnen Avans Hogeschool als in andere onderwijsinstellingen (kunnen) worden gebruikt in lessen (zie voor deze producten bijv. www.kritischdenkenhbo.nl). Kortom, het thema kritisch denken is bij Avans Hogeschool blijvend op de kaart gezet.
Promotie
Lara van Peppen verdedigt haar proefschrift ‘Fostering Critical Thinking: Generative processing strategies to learn to avoid bias in reasoning’ op 25 september 2020 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. De promotor is prof.dr. Tamara van Gog, hoogleraar onderwijswetenschappen (Universiteit Utrecht) en de co-promotoren zijn dr. Peter Verkoeijen, lector van het lectoraat Brein (Avans Hogeschool) en universitair hoofddocent onderwijspsychologie (Erasmus Universiteit Rotterdam) en Anita Heijltjes, associate lector van het lectoraat Brein en Leren (Avans Hogeschool). Dit project werd gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO projectnummer 409-15-203) en medegefinancierd door Avans Hogeschool.