Belonen werkt beter dan straffen. Dus dat een zorgverzekeraar zo’n systeem hanteert is niet onlogisch. Toch kleven er bezwaren aan, stelt lector John Dierx vandaag in een opiniestuk.
We worden met z’n allen ouder door een uitgebreid zorgstelsel. Maar de steeds stijgende kosten voor deze zorg dreigen de pan uit te rijzen en vragen om maatregelen. Temeer daar een deel van de zorg, en daarmee de kosten, te voorkomen is met een gezonde leefstijl. Belangrijke beïnvloedbare leefstijlfactoren zijn voeding en beweging. Het is dan ook niet vreemd dat ziektekostenverzekeraars inzetten op stimuleren van gezonde leefstijl of straffen van de ongezonde variant.
Cadeaubonnen
Na Menzis en Zilveren Kruis/Achmea lanceert verzekeraar ASR nu ook een plan. In dat plan moet de verzekerde iedere week bepaalde bewegingsdoelen halen. Lukt dat, dan krijg je cadeaubonnen. En doe je het heel goed, dan volgt die beloofde premierestitutie.
John Dierx, lector Leven Lang in Beweging aan Avans Hogeschool in Breda, ziet ook meer heil in beloning dan in straf. Maar hij wijst ook op de vele haken en ogen die in dit soort plannen en dus ook het plan van ASR zitten ingebakken.
Laat ik vooropstellen dat ik blij ben met de aandacht voor meer bewegen en gezonde leefstijl. Het sluit ook goed aan bij en ondersteunt het Preventieakkoord van staatssecretaris Paul Blokhuis van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het akkoord wil een ongezonde leefstijl bestrijden door tabak, alcohol en overgewicht terug te dringen. Met name bij overgewicht speelt bewegen een rol. En dat beloning beter werkt dan straffen, is volgens mij ook geen punt van discussie. Toch zitten er aan het plan van verzekeraar ASR om mensen die meer bewegen te gaan belonen, ook nog wel wat bezwaren. Zo zijn de beweeggegevens gemakkelijk te manipuleren door de gebruiker in zijn/haar voordeel. Ook kleven er nog wel wat ethische bezwaren aan omdat bewegen niet voor iedereen even toegankelijk is.
Manipuleren
Allereerst het manipuleren van de gegevens. Een apparaat dat activiteit meet, zoals een stappenteller, is bepaald niet feilloos. Mensen kunnen hun apparaat aan een huisdier binden, of een plafondventilator. Zelfs zittend in een auto over een hobbelig zandpad rijden wordt door het apparaat als stappen geteld. Serieus, dat werkt. En het gebeurt. Daarbij leert de ervaring dat stappentellers en dergelijke in het begin fanatiek worden gebruikt, maar dat de interesse al na een paar maanden dooft. Mensen vergeten de apparaten op te laden, vergeten ze om te doen of ze verdwijnen in een la. Een apparaat of je mobiele telefoon koppelen aan gps, kan uitkomst bieden. Behalve dat dit ook niet heel erg precies is, vinden mensen het niet fijn dat een verzekeraar precies ziet waar ze uithangen en dus wat ze allemaal aan het doen zijn. Hoe dan ook, de gegevens zijn niet betrouwbaar te vergaren.
Daarnaast is er de toegankelijkheid. Niet iedereen kan dergelijke stappentellers of smartwatches betalen. Ook heeft niet iedereen dezelfde mogelijkheden om te bewegen. Niet elke buurt nodigt uit om te voet of met de fiets naar vrienden, school of winkel te gaan. Ook heeft niet iedereen voldoende geld voor de contributie voor sportverenigingen. En dus toegang tot bewegen.
Discussie
Ook zijn er mensen die in hun vrije tijd of beroep van nature al veel bewegen. Wie een fysiek belastend beroep heeft, veel in het huishouden doet of regelmatig in de tuin werkt beweegt in principe al genoeg. Daar hoeft niet ook nog eens een regelmatig bezoek aan een sportschool bij te komen. Krijgt die verzekerde niet dezelfde korting op de premie als iemand die een zittend beroep heeft, maar wel sport? Dat soort belangrijke factoren zou ASR bij het bepalen van beweeggedrag dus ook in hun voorstel mee moeten nemen.
Kortom: het systeem roept discussie op over onrechtvaardigheid en ongelijkheid, door onbetrouwbare meetmethoden en het niet meewegen van bepalende omstandigheden. Daar komt nog bij dat als deze actie wordt ingezet bij tegengaan van overgewicht, inzetten op alleen meer bewegen niet voldoende is. Gezond eetgedrag is daarbij veel bepalender. Het is al lang bekend dat verminderen van overgewicht alleen lukt met een gezonder eetpatroon: minder en gezonder voedsel. Meer bewegen is daarbij slechts ondersteunend.
Perverse prikkel
Tot slot is er dan ook nog het privacy-argument dat ASR veel gegevens van de verzekerden vraagt. Maar dat vind ik nog het minste aangezien we over het algemeen heel normaal vinden om privacygegevens te verstrekken op internet via cookies of in de supermarkt met allerlei klantenkaarten.
Ik vind het iets te eenzijdig om het plan van ASR een ‘perverse prikkel’ te noemen. Het is in principe een positief signaal. Financiële prikkels werken goed, kijk naar de steeds stijgende prijs van sigaretten. Daardoor stoppen meer mensen met roken dan door de ontmoedigende campagnes. Maar door de praktische en ethische bezwaren van dit plan van ASR, vergt het meer tijd en uitwerking. We betalen allemaal premie voor de ziektekostenverzekering, dus zou het ook voor iedere ASR-verzekerde toegankelijk moeten zijn. Liever pleit ik voor een betere toegang tot bijvoorbeeld lifestylecoaches. Die kijken als het goed is naar alle omstandigheden van de cliënt. Dus is er een betere balans, die de gezondheid van de verzekerde ten goede komt. En dat laatste lijkt mij het beste uitgangspunt.