In sommige kringen leeft de opvatting dat het beter is om niet te oordelen. Oordelen wordt dan vaak gelijkgesteld aan veroordelen. Alsof de lofprijzing geen oordeel zou zijn. En alsof ‘Het is beter niet te oordelen’ zelf geen oordeel is. Ook is er de veelgehoorde opvatting dat oordelen een louter individuele activiteit is. Discussie die zich richt op het oplossen van een meningsverschil wordt dan gezien als zinloos; ‘iedereen heeft recht op zijn eigen mening en elke mening is even veel waard’. Tegelijkertijd wordt er wat op los geoordeeld en sluit men zich op in het eigen gelijk.
Hoe er in onze tijd wordt gedacht over oordelen en hoe er wordt geoordeeld is een blijvende fascinatie voor Heleen Torringa, docent Kritisch denken en ethiek. Deze fascinatie komt tot uiting in haar proefschrift over kritisch denken en andere publicaties. Tijdens de Academielezing van 20 november 2019 breekt Heleen Torringa een lans voor het vertrouwd worden met reflectief oordelen. Ook vertelt Heleen wat reflectief oordelen inhoudt.
Gave van het begrijpende hart
Het “reflexieve oordeel” is een beschrijving van filosoof Immanuel Kant, waar filosofe Hannah Arendt bij aansluit. Arendt noemt het oordeelsvermogen dat noodzakelijk is voor de samenleving ook wel “gave van het begrijpende hart”. In de lezing wordt ook deze beschrijving toegelicht.
Reflectief oordelen
Remedies tegen ongenuanceerd oordelen worden niet zelden gezocht in ‘logica en kennis’ of het andere extreem: vertrouwen op intuïtie. “Laten we studenten niet alleen leren argumenteren en redeneren om kritisch denken te bevorderen”, bepleit Heleen. “Maar maak studenten ook vertrouwd met reflectief oordelen”. Ze illustreert haar pleidooi door bezoekers van de lezing een korte denkoefening voor te leggen. Ze doet dat aan de hand van de actuele vraag: heeft Nederland de morele verantwoordelijkheid om gehoor te geven aan de oproep van Syriëgangers om opgehaald te worden uit strafkampen in Syrië? Op welke manier kun je een oordeel vormen over deze vraag als logische consistentie niet het criterium is voor een deugdelijk reflexief oordeel…? En intuïtie dit type oordeel evenmin rechtvaardigt?
Ga voor meer informatie over de Academielezing op woensdag 20 november of de aanmeldlink naar het agenda-item.