De opvang en begeleiding van ex-gedetineerden is voor elke gemeente en lokaal bestuur niet alleen een uitdaging maar een wettelijke opgave. Wanneer het gaat om zedendelinquenten staan gemeenten soms voor een complexe en dure taak. Zedendelinquenten staan veelal onder reclasseringstoezicht en krijgen verplichte behandeling. Om ook delinquenten zonder justitieel kader te ondersteunen bij hun terugkeer in de samenleving en recidive te voorkomen is er nu een Circles of Support and Accountability (COSA) variant ontwikkeld: COSA in vrijwillig kader (COSA VK). Het project wordt aangestuurd door het lectoraat Transmuraal Herstelgericht Werken van het Expertisecentrum Veiligheid van Avans Hogeschool. In dit proeftuinproject wordt nauw samengewerkt met Exodus Den Bosch.
Onrust en recidive voorkomen
De terugkeer van zedendelinquenten in de samenleving kan onrust met zich meebrengen wanneer dit bekend wordt in de wijk. De angst voor nieuwe zedendelicten en de opvatting ‘eens een zedendader - altijd een zedendader’ is een vruchtbare voedingsbodem voor onrust. Protesten in de wijk en bedreigingen aan het adres van de ex-gedetineerde en zelfs mishandelingen komen voor, met als gevolg toenemende spanning en sociaal isolement bij de persoon in kwestie. Samen met andere kenmerken van zedendelinquenten zijn dit bekende risicofactoren die recidive juist in de hand werken.
Voorkomen van onrust is niet de enige opgave van de gemeente bij de resocialisatie van zedendelinquenten. Centraal staat dat recidive voorkomen moet worden. En resocialisatie betekent ook: de persoon in kwestie weer opnemen in de samenleving, herstel van sociale banden en maatschappelijke rollen, met aandacht voor de belangen van slachtoffers en hun naasten, en respect voor hun herstel. Dit is een complexe taak. Gemeenten zorgen via hun zorg- en veiligheidshuizen voor een planmatige opvang en inbedding van ex-gedetineerden in de lokale gemeenschap. Daarbij werken reclassering, politie, hulpverlening en bestuur samen. Over het algemeen hebben terugkerende zedendelinquenten een verplicht kader van reclasseringstoezicht, vaak in combinatie met verplichte behandeling.
COSA en COSA in vrijwillig kader
Maar als het verplichte kader er niet of niet meer is, staat de gemeente er soms alleen voor, terwijl er wel degelijk sprake kan zijn van een aanzienlijk risico op recidive. Bijvoorbeeld wanneer iemand zijn straf volledig heeft uitgezeten en er dus geen reclasseringstoezicht volgt, of wanneer het gedwongen kader na verloop van tijd is beëindigd, maar de situatie van de persoon verslechtert. Voor die groep zedendelinquenten zonder justitieel kader is er nu een Circles of Support and Accountability (COSA) variant ontwikkeld: COSA in vrijwillig kader (COSA VK).
COSA is in 2008 door Avans Hogeschool naar Nederland gehaald en samen met Reclassering Nederland in de praktijk ontwikkeld voor de Nederlandse situatie. COSA is een inmiddels beproefde aanpak waarbij een cirkel van vrijwilligers een zedendelinquent (kernlid genoemd) begeleidt bij zijn terugkeer in de samenleving met het primaire doel: recidive voorkomen vanuit herstel van verbondenheid met de samenleving. Goed getrainde vrijwilligers vormen een kunstmatig steunend sociaal netwerk om het kernlid en hebben tegelijkertijd oog voor mogelijke risico’s op terugval. Een buitencirkel van professionals, die bij de nazorg zijn betrokken, ondersteunt en superviseert de cirkel. Een professionele COSA cirkelcoördinator coacht de vrijwilligers bij hun werk en zorgt voor de informatie-uitwisseling tussen binnen – en buitencirkel. COSA heeft positieve effecten in het terugdringen van recidive bij zedendelinquenten en Reclassering Nederland biedt COSA in alle regio’s aan voor zedendelinquenten die nog onder toezicht staan.
Proeftuinproject in regio Den Bosch
Nu hebben gemeenten en lokale besturen ook de mogelijkheid een beroep te doen op COSA in Vrijwillige Kader voor terugkerende zedendelinquenten zonder toezicht. COSA VK is een proeftuinproject in het kader van het stimuleringsprogramma ‘Koers en Kansen’ van het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Het proeftuinproject loopt van januari 2019 tot en met juni 2020 in de regio Den Bosch en omstreken.
Avans Hogeschool onderzoekt of er bij gemeenten en potentiele kernleden voldoende behoefte is aan deze COSA variant en wanneer dit het geval blijkt, of er voldoende mogelijkheden gevonden kunnen worden voor structurele financiering.
Neem voor meer informatie over het project en mogelijkheden tot samenwerking contact op met projectleider Mechtild Höing.
Lees meer over het lectoraat Transmuraal herstelgericht werken van het Expertisecentrum Veiligheid.