Ondermijning

Hoe kan het dat bepaalde psychopathische individuen lange tijd in een leiderschapspositie kunnen functioneren en anderen juist in de criminaliteit terechtkomen? Docent en onderzoeker bij Avans Hogeschool Désiré Palmen verdedigt op vrijdag 17 december haar proefschrift aan de Open Universiteit in Heerlen.

Nergens bang voor

Psychopathische personen zijn zelfzuchtig, egocentrisch en manipulatief en zijn gericht op de uitbuiting van anderen, zonder schuld- en schaamtegevoelens, en zijn nergens bang voor. Deze personen eindigen vaak in de gevangenis of TBS. Maar velen die hoog scoren op psychopathie weten detentie te ontlopen. Deze mensen kunnen hoge leiderschapsfuncties vervullen in het bedrijfsleven, de politiek en de overheid.

Wetenschappelijk onderzoek naar psychopathie was tot nu toe vooral gericht op veroordeelde criminelen in detentie. Désiré Palmen verrichte onderzoek naar een andere groep psychopathische individuen: diegenen met dit persoonlijkheidsprofiel die in leiderschapsposities zitten. Psychopathische trekken in een leider hebben een negatieve invloed op het welzijn van medewerkers, de bedrijfsprestaties, het ethisch handelen en de financiële gezondheid van een organisatie of instelling.

Bespelen

Het is daarom van belang om een screening op psychopathische persoonlijkheidstrekken te ontwikkelen voor belangrijke leiderschapsfuncties in het bedrijfsleven, de politiek en de overheid. Eerder onderzoek wijst erop dat een psychopathische leider net zo egocentrisch, manipulatief en antisociaal is als de psychopathische persoon in de gevangenis, maar minder impulsief en nog beter in het bespelen van anderen. 

Désiré Palmen bracht de persoonlijkheidstrekken van psychopathische leiders in kaart, afgezet tegen het persoonlijkheidsprofiel van psychopathische criminelen in detentie. Een aantal onderscheidende kenmerken zorgen ervoor dat een psychopathische leider kan blijven functioneren en wegkomt met antisociaal gedrag op de werkvloer. 

Het proefschrift van Palmen laat zien dat de psychopathische leider dezelfde defecten in de gewetensfunctie en emotionaliteit heeft. “Hij of zij is net zo gewetenloos en antisociaal. Maar psychopathische individuen die het schoppen tot CEO of tot leider van een politieke partij zijn slimmer. Ze kunnen beter plannen en vooruitdenken. Ook weten ze precies welke communicatietechnieken ze moeten inzetten om bij sollicitaties en ook daarna over te komen als een sterke en getalenteerde leider. Daarnaast genieten deze psychopathische leiders ervan om de baas te zijn over anderen”, stelt Palmen. 

Palmen ontwikkelde het PL-model, het model van de psychopathische leider. Dit model brengt de persoonlijkheidskenmerken van de psychopathische leider zodanig in kaart dat het als basis kan dienen om nieuwe assessments te ontwikkelen om psychopathie bij deze specifieke groep te meten. 

Promotie 

Désiré Palmen (1973, Kerkrade) is docent Social Work en onderzoeker bij het lectoraat Ondermijning van Avans Hogeschool. Ze promoveert als buitenpromovenda aan de faculteit Psychologie en verdedigt op vrijdag 17 december 2021 om 16.00 uur haar proefschrift ‘In Search of the Psychopathic Leader: the deconstruction of the profile of a manifestation of "successful" psychopathy’ aan de Open Universiteit in Heerlen. Haar promotoren zijn prof. dr. Emile Kolthoff, Open Universiteit en prof. dr. Jan Derksen, Vrije Universiteit Brussel.

De promotie is live te volgen via een webcast van de Open Universiteit.