Welke rol speelt taal in de deelname aan activiteiten van buitenlandse gedetineerden? Is er een verschil merkbaar tussen Nederlandssprekende en niet-Nederlandssprekende buitenlandse gedetineerden? Het antwoord op onder andere deze vragen kun je lezen in het artikel ‘An appreciative inquiry into foreign national prisoners’ participation in prison activities: The role of language’. Het geeft de bevindingen weer van interviews met gedetineerden in Belgische gevangenissen.
Buitenlandse gedetineerden zijn te verdelen in gevangenen die de taal van het betreffende land waar ze gedetineerd zijn goed tot vloeiend spreken en gedetineerden die deze taal niet/nauwelijks beheersen. De groep ervaart minder mogelijkheden om te participeren in activiteiten in de penitentiaire inrichting dan nationale gedetineerden. Zo kiezen buitenlandse gedetineerden die de taal niet spreken, vaak voor activiteiten waarbij taal geen of een minder belangrijke rol speelt.
Deelname van buitenlandse gevangenen aan activiteiten: wat werkt?
Uit het onderzoek blijkt dat zowel Nederlandssprekende als niet-Nederlandssprekende buitenlandse gedetineerden weten dat er een activiteitenaanbod is. Ze zijn alleen niet in dezelfde mate goed geïnformeerd over de inhoud van de activiteiten. De niet-Nederlandssprekende groep begrijpt de formele informatie onvoldoende. Medegevangenen spelen een grote rol in het verkrijgen van meer informatie.
Een goede toegankelijkheid van een activiteit is eveneens van belang. Ook hier is verschil merkbaar tussen de beide groepen. Niet-Nederlandssprekende gedetineerden kiezen voor activiteiten waarbij taal een minder belangrijke rol speelt, denk bijvoorbeeld aan deelname aan sportactiviteiten en het gebruik van de bibliotheek. Wat helpt, is het overbruggen van taalbarrières door het personeel dat activiteiten organiseert. Dit wordt gewaardeerd.
Zowel de Nederlandssprekende als de niet-Nederlandssprekende gedetineerden stellen een gemengde groep wat betreft nationaliteit, religie, cultuur en dergelijke op prijs, en sommigen zien het als een leermogelijkheid.
Waar dromen buitenlandse gedetineerden van als het gaat om deelname aan activiteiten?
Buitenlandse gedetineerden hebben behoefte aan meer informatie over de activiteiten en in andere talen dan alleen Nederlands. Het wegnemen van organisatorische barrières, zoals wachtlijsten, overlappende activiteiten en gebrek aan respons op hun inschrijving zou participatie vergroten. De niet-Nederlandssprekende groep heeft daarnaast bij specifieke activiteiten ook te maken met een taalbarrière. Denk bijvoorbeeld aan een computer- of een taalcursus. Door deze barrières nemen buitenlandse gedetineerden geen deel aan bepaalde activiteiten, bijvoorbeeld op het gebied van werk, onderwijs en culturele activiteiten. Hun droom is om hier wel aan deel te kunnen nemen.
De wens naar activiteiten op het gebied van werk en onderwijs is bij de niet- Nederlandssprekende groep het grootst. Uitbreiding van het aanbod, bijvoorbeeld op het gebied van beroepsonderwijs en een informeel aanbod zoals koken in de eigen cel, op bezoek in de cel bij medegevangenen is een wens in beide groepen.
Ook aanpassing van het activiteitenaanbod in relatie tot taal, religie en thuisland/cultuur is een droom. Er zou meer rekening gehouden kunnen worden met taal, religie en contact met het thuisland/de cultuur. Verder geven de gedetineerden aan dat op het gebied van religie het niet/nauwelijks mogelijk is om bijvoorbeeld een imam te bezoeken. Dit vinden ze wel wenselijk.
Op taalgebied dromen niet-Nederlandssprekende gedetineerden van cursussen in de eigen taal of een internationale taal zoals Engels of Frans. Ook een ruimer aanbod boeken in andere talen in de bibliotheek en meer boeken op religieus gebied zoals de islam noemen ze. De bibliotheek aanvullen met nieuwe, niet-verouderde materialen op het gebied van films, boeken en muziek is wenselijk.
Beide groepen dromen op het gebied van verbetering van de fysieke omgeving, faciliteiten en materialen ervan dat er meer sport gerelateerde materialen en meer fysieke ruimte om te sporten zou zijn. En in beide groepen willen sommige deelnemers een meer actieve rol spelen met betrekking tot de organisatie van activiteiten voor medegevangenen.
Consequenties van taalbarrière
Gedetineerden wordt een vijftal zaken ontnomen: vrijheid, autonomie, veiligheid, sociale/heteroseksuele relaties, goederen en diensten. Buitenlandse gedetineerden hebben, naast deze 5 algemene zaken, te maken met extra consequenties door de taalbarrière. Het niet (goed) beheersen van de taal kan de algemene gevolgen van detentie verergeren, maar ook een nieuwe ‘pijn’ toevoegen: uitsluiting op basis van taal.
Het promotieonderzoek ‘Foreigners’ involvement and Participation in Prison Life’, van de Vakgroep Educatie van de Vrije Universiteit Brussel, de Vakgroep Orthopedagogie van de Universiteit Gent en het lectoraat Transmuraal Herstelgericht Werken, richt zich op de deelname aan gevangenisactiviteiten van buitenlandse gevangenen in België.
Bronnen
- In het artikel ‘Participatie achter tralies: Waarom we (meer) moeten inzetten op niet-Belgische gedetineerden (Croux, F., Brosens, D., De Donder, L., Claes, B., & Vandevelde, S. (2021). Fatik, (169), 5-15.) is meer te lezen over dit onderzoek.
- Het artikel ‘An appreciative inquiry into foreign national prisoners’ participation in prison activities: The role of language’ (Croux, F., Vandevelde, S., Claes, B., Brosens, D., & De Donder, L. (2021). European Journal of Criminology, 1-19.) geeft de bevindingen weer van interviews met gedetineerden in Belgische gevangenissen.