Ook kwetsbare mensen willen hand-in-hand staan met de samenleving.
Michael Echteld
Expertisecentrum Caring Society
Compassie vanuit de samenleving met mensen die naasten hebben verloren in deze coronatijd is voor hen van levensbelang. En geeft veerkracht. Michael Echteld (lector Zorg rond het Levenseinde van het Expertisecentrum Caring Society) publiceerde over dit onderwerp dit opinieartikel in BN De Stem van 24 oktober 2020.
Meer dan 10.000 mensen overleden dit jaar al aan covid-19. Een veelvoud van het aantal overledenen rouwt om een naaste die ze vaak onder bijzonder schrale omstandigheden verloren. In tegenstelling tot andere landen bleef echter de aandacht voor collectieve rouw in Nederland uit.
Als gemeenschap hebben we hulp nodig om die aandacht, bezinning en saamhorigheid te organiseren. Het is tijd voor Compassionate Communities. Voorbeelden van deze - vrij vertaald - zorgende samenleving zijn er in ieders omgeving. Het gaat om de meneer die een dag komt zorgen voor zijn buur met dementie. Het troostend gesprek van de beste vriendin van de mevrouw die haar man verloor aan kanker. De vrijwilliger die de hartpatiënte helpt met het organiseren van haar medicatie.
Compassionate Communities zijn steden, wijken buurten of streken die een kader bieden waarbinnen een flink deel van de levenseindezorg geborgd kan worden. Het is een taak die ongemerkt al op de schouders van de gemeenschap rust. Onderzoeker Allan Kellehear observeerde dat levenseindezorg voor 5 procent wordt gegeven door professionals: artsen, verzorgenden, verpleegkundigen, geestelijk verzorgenden, paramedici en andere disciplines. De overige 95 procent geeft de samenleving, zegt Kellehear.
Voedingsbodem
Om deze zorgende samenleving tot een werkelijke Compassionate Community te laten groeien, bestaat een internationaal geaccepteerde lijst van dertien aandachtspunten (zie phpci.info/tools), die een stad, gemeente of wijk kan naleven. Het is een manier om een natuurlijke voedingsbodem te creëren om zo'n gemeenschap te laten ontstaan. Laten ontstaan, want een Compassionate Community begint bij de leden, dus van onderop, vanuit de straten, buurten en hofjes.
Een voorbeeld van een manier om de Compassionate Community te voeden is als scholen, werkgevers, gebedshuizen, musea en zorgcentra structureel aandacht hebben voor dood, verlies en zorg. Dat kan door jaarlijks verhalen- of kunstwedstrijden te organiseren die het bewustzijn over dood, verlies en zorg helpen vergroten. Hiermee wordt collectieve compassie voor hen die geraakt zijn door dood of verlies een handje geholpen en groeit het besef om als samenleving de verantwoordelijkheid te pakken.
In week 11 tot en met week 21 van dit jaar overleden 10.164 mensen aan covid-19, blijkt uit cijfers van het CBS. Velen van hen overleden onder bijzonder onprettige omstandigheden: ernstig ziek en zonder nabijheid van geliefden. Zo wil niemand overlijden. Al met al zijn tienduizenden sterk geraakt omdat ze hun man, vrouw, vader of moeder niet bij konden staan aan het einde van het leven. Ook zorgverleners in verpleeghuizen en ziekenhuizen ervaren pijn, omdat ze niet de zorg kunnen geven zoals ze het liefst zouden willen.
Beperkingen
Voor het overlijden van de covid-19-patiënten blijft vooralsnog collectieve en maatschappelijke aandacht uit. Dat zorgt voor veel pijn. Juist daarom is het nodig om de samenleving te versterken voor nieuwe uitbraken. Heling en solidariteit zijn van groot belang.
Ook mensen die vanwege een chronische aandoening of hoge leeftijd een sterk verhoogde kans hebben op een slechte uitkomst bij een corona-besmetting, kregen het voor hun kiezen. Ze leven veel meer dan andere Nederlanders in angst voor besmetting en ervaren hierdoor maatschappelijke en sociale beperkingen - bovenop de beperkingen die ze vaak al hebben door een aandoening of hoge leeftijd. Onlangs lieten ze van zich horen via #geendorhout, waarmee ze aangaven er wel degelijk toe te doen. Het was een tegengeluid voor de wens van velen om het bedrijfsleven weer terug te brengen op het oude niveau, ook als de 'zwakken' (dor hout) daarvoor geofferd zouden moeten worden. Een tegengeluid ook voor onze aandacht, die zich v ooral lijkt te richten op de mogelijkheden om de trouwerij door te laten gaan, op wel of geen carnaval of op de vraag of restaurants echt dicht moeten.
De mensen die geconfronteerd zijn met dood, verlies en kwetsbaarheid snakken naar maatschappelijke erkenning en legitimering van hun pijn. Zij willen ook hand-in-hand staan met de samenleving, zoals de samenleving dat deed met verpleegkundigen. Voor deze kwetsbare mensen is een samenleving die hun pijn herkent en hen steun kan bieden van essentieel belang.
Veerkracht
Daarom is het van groot belang dat we, veel meer dan we nu doen, collectieve verantwoordelijkheid op ons nemen voor elkaar in tijden van verlies. Dat we omkijken naar elkaar wanneer dat nodig is. Gewoon, omdat we deel uitmaken van een gemeenschap. Voorbeelden hiervan zijn er echt. In de Achterhoek, waar naoberschap - zorg voor de buren - een begrip is, of hofjes waarin ouderen naar elkaar omkijken.
Als we ons realiseren hoe dit werkt, dan kunnen we dit voeden en zo een Compassionate Community vormen. Wacht niet op een nieuwe #coronabezinningsdag, maar vraag uzelf liever af hoe u bij kunt dragen aan een cultuur met compassie. Het geeft ons als maatschappij meer veerkracht om een nieuwe pandemie in de toekomst aan te kunnen.