Bankrekeningen van gemeenteraadsleden moeten worden gescreend op witwassen en banden met de onderwereld, opperde de VVD recent. Een ondoordacht plan, vindt Emile Kolthoff. Hij stelt dat de gemeenten en partijen zelf hun raadsleden moeten doorlichten, niet de banken.
Dit opiniestuk verscheen in de Telegraaf. Emile Kolthoff is lector Ondermijning bij het Expertisecentrum Veiligheid.
Witwassen
Witwassen is een majeur probleem in onze samenleving en meestal de laatste fase in een crimineel proces. Op allerlei manieren kan door middel van criminaliteit geld worden verdiend en om als crimineel van dat - meestal contante geld te kunnen genieten, moet je het witwassen.
Dat kan heel kort samengevat op drie manieren. Je kunt het contant naar het buitenland brengen en, in een land waar de regels wat minder streng zijn, investeren in onroerend goed of andere beleggingen. Een andere manier is om er contant luxe goederen zoals sieraden en auto’s mee te kopen. Tenslotte kun je het geld via ingewikkelde transacties terug laten vloeien in de legale Nederlandse economie en bijvoorbeeld investeren in Nederlands onroerend goed.
Opsporingsautoriteiten
In geen van deze gevallen gaan die geldstromen via privérekeningen op eigen naam bij Nederlandse banken. En als dat wel gebeurt, dan voorziet de wet al in allerlei vormen van toezicht, waardoor dergelijke transacties aan het licht komen, als bijvoorbeeld de bank tenminste z’n werk goed doet. Als iemand zich bijvoorbeeld bij een bankloket meldt met een sporttas met daarin €50.000 in bankbiljetten met het verzoek die op z’n rekening te storten, dan is de bank verplicht daarvan een zogenaamde ‘melding ongebruikelijke transactie’ te maken, die dan verder kan worden onderzocht door de opsporingsautoriteiten. Dat geldt voor elke burger, dus ook al voor raadsleden.
Witwassen door lokale politici komt niet veel voor. Raadsleden staan in het algemeen in de publieke schijnwerper en als zij zich al schuldig zouden maken aan witwassen, dan zal dat eerder ontdekt worden door een strafrechtelijk onderzoek naar de delicten die het geld hebben opgeleverd of door hun leefstijl, dan door het gebruik van hun bankrekening. In de afgelopen jaren zijn slechts twee (voormalig) raadsleden - beide van de VVD - veroordeeld voor witwassen. Bij een Roermonds raadslid, wiens vonnis recent door de Hoge Raad werd bevestigd, hield dit verband met corruptie, bij een voormalig raadslid uit Stichtse Vecht ging het om drugscriminaliteit.
Kieswet
Het weren van criminele elementen is in eerste instantie een verantwoordelijkheid van de politiek zelf. En het enige moment dat je ongewenste elementen uit de raad kunt weren is bij het samenstellen van de kieslijsten. Als ze eenmaal in de raad zitten, is het op grond van de kieswet - en terecht in onze democratie - heel moeilijk om raadsleden weer van hun zetel af te krijgen. Ook een veroordeling wegens witwassen helpt daar niet bij; kijk naar het Roermondse voorbeeld.
Bij die selectie van raadsleden is nog heel wat te verbeteren. Bij de laatste verkiezingen maakte slechts een heel klein percentage van de partijen gebruik van de handreiking voor integriteitstoetsing die Binnenlandse Zaken daar speciaal voor had laten maken. En als raadsleden eenmaal zijn gekozen, dan dienen gemeenten en politieke partijen ze te ondersteunen door bewustwording, coaching, bescherming, (sociale) controle en een goede meldstructuur van integriteitsschendingen. Dat levert meer op dan deze verantwoordelijkheid af te schuiven op de banken, die de daarvoor benodigde tijd beter kunnen gebruiken om hun eigen integriteitsystemen op orde te brengen en te houden.