Bij natuurrampen waar ook ter wereld komt de internationale hulpverlening meestal redelijk snel op gang. Na primaire behoeften als water, voedsel, medicijnen, tenten en dekens komt altijd de vraag naar hulp bij de wederopbouw. Bij recente natuurrampen, zoals in Nepal en Indonesië, hebben we nog duidelijk op ons netvlies staan hoe hele dorpen en gemeenschappen zijn weggevaagd. Uiteraard is het prijzenswaardig hoe de internationale gemeenschap ook daarna bereid is te ondersteunen bij de bouw van woningen en voorzieningen. Maar de termijn waarin het geld moet worden uitgegeven is niet ideaal, betoogt Eefje Hendriks, docent van de Academie voor Bouw en Infra en onderzoeker bij het Expertisecentrum Technische Innovatie van Avans Hogeschool.
Het is een groot probleem dat hulp vaak wordt toegekend voor de korte termijn behoefte, maar dat juist in de lange termijn wederopbouw het verschil kan worden gemaakt voor de zelfredzaamheid van de gemeenschap. Het lukt vaak niet om de meerderheid te ondersteunen in de wederopbouw en mensen bouwen vaak niet terug op een manier die beschermt tegen terugkerende rampen. Eigenlijk moet er bij de eerste noodhulp al worden nagedacht over de lange termijn wederopbouw van een getroffen gebied. Hulp voor de wederopbouw kan dus effectiever.
Niet toegepast
Bij de bouw van nieuwe woningen voor de lokale bevolking is het cruciaal dat die huizen aardbevings- of orkaanbestendig zijn. De bouwkundige kennis daarvoor is aanwezig, ook internationaal. Toch komt die kennis niet aan op de plaats waar hij nodig is en worden bouwkundige principes om veiliger te bouwen vaak niet toegepast. Waarom besluiten mensen die kennis niet toe te passen, ook al vergroot het hun veiligheid in de toekomst? Hoe communiceren mensen over hun bouwproces en waar halen ze kennis op? En is de kennis die ze vinden ook toepasbaar voor hun situatie?
Urgentere behoeften
Er worden veel bouwkundige trainingen in de risicogebieden gegeven, maar de communicatie moet beter. Ik zag het zelf op de Filippijnen, dat de kennis niet op de juiste plaats terecht komt. Er bestaat een soort Ikea-handleiding met daarop bouwkundige principes om orkaanbestendig te bouwen. Maar in het gebied waar ik was, waren zelfs de professionals beperkt bekend met deze principes. De voorgestelde principes liggen soms ook buiten het bereik van de financiële mogelijkheden van de getroffen bevolking. De gemeenschappen kampen met urgentere behoeften, zoals voedseltekort en komen niet toe aan het investeren in een veilig huis.
Woonwensen
In Nepal was er financiële ondersteuning om de principes toe te passen en dat heeft ervoor gezorgd dat mensen juist veelal aardbevingsbestendig teruggebouwd hebben. Maar het type huizen voldeed niet altijd aan de woonwensen van grote samengestelde gezinnen. Het begrip van professionals om de principes toe te passen voor andere type ontwerpen is nog beperkt. Het is dus zeer de vraag of men in de toekomst, als de financiële hulp stopt, in staat zal zijn om ook aardbeving bestendig te bouwen als de woonwens anders verandert.
Communicatie
Studenten van mij werken onder andere in Nepal en Filippijnen mee aan het verbeteren van de bouwkundige communicatie. Ze onderzoeken op welke manier de boodschappen van het aardbeving of orkaanbestendig bouwen effectiever kunnen worden ingezet. Kennisuitwisseling is daarom belangrijk. Het is geen ‘one size fits all’. De manualmethode zoals wij die kennen, werkt in ontwikkelingslanden meestal niet optimaal als communicatiemiddel. Het is te abstract, te technisch, te eenzijdig en daardoor leidt het niet altijd tot toepassing. We moeten communicatie aanpassen aan de manier waarop mensen al gewend zijn te leren, en via kanalen waar ze hun kennis al vandaan halen.
Oplossingen
Niet alle aardbevings- en orkaanbestendige bouwprincipes zorgen voor grote prijsstijgingen. Factoren als de afstand tot andere gebouwen en hellende vlakken in directe omgeving van een gebouw zijn van invloed op de schade bij aardbevingen. Daarnaast is het vaak minder duur en toch veilig om in hout te bouwen. Hout is ideaal bij trillingen van een aardbeving. De veiligheid kan met enkele simpele aanpassingen van lokale bouwmethoden aanzienlijk worden vergroot. Echter de standaard aanbevelingen passen niet altijd bij de lokale manier van bouwen of wonen.
Kijkend naar orkaangeweld is een belangrijke en goedkope stap om ervoor te zorgen dat een gebouw niet teveel wind vangt. Een plek direct aan zee of boven op een berg is dus niet voordelig. Bij orkanen is het dak kwetsbaar door de wind. Een goede fundering is van belang en een goede fixatie van het dakmateriaal aan de onderliggende constructie. In de Filipijnen zijn richtlijnen ontwikkeld die het mogelijk maken om met beperkte middelen, zelfs met alleen bamboe en touw, een veiligere structuur te verwezenlijken. Voor beide rampsituaties geldt in ieder geval dat uitwisseling noodzakelijk is om bewustzijn en inzicht te creëren. En dat praktische vaardigheden worden verschaft zodat mensen die leren toepassen voor hun eigen situatie.
Lees meer over het onderzoek van het Expertisecentrum Technische Innovatie.