Avansopinie actualiteit: Sleepwet achter de feiten aan

In de aanloop naar het referendum over de ‘Sleepwet’ ging het vooral over privacy. Maar de Wiv-wet omvat veel meer om onze veiligheid te waarborgen. Beste overheid: focus op het grotere geheel en laat onschuldige burgers met rust.

Expertisecentrum Veiligheid, lectoraat Integrale Veiligheid

Dit opiniestuk van Ben Kokkeler, lector Digitalisering en Veiligheid, verscheen vandaag in dagblad BN DeStem.

Vandaag zijn de gemeenteraadsverkiezingen. Maar we brengen ook onze stem uit voor of tegen de Wiv, de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. In de volksmond beter bekend als de sleepwet. Beelden doemen op van visserskotters die met grote netten de zee leeg vissen. Maar nu gericht op een zee van digitale informatie. Handige beeldspraak die is neergezet door de tegenstanders van de wet. Maar voor zijn intrede lijkt de wet al achterhaald, want de veiligheid is met de toegang tot privacygevoelige data in ieder geval niet gegarandeerd. En de burger zet zich met stevige kritiek af tegen de overheid. Verleg daarom de aandacht van het individu naar bedrijven.

Democratische wijze

De vraag is niet of er een nieuwe wet moet komen. In eerste instantie gaat het in grote lijnen om een verbetering van een verouderde wet uit 2002. Een wet die geen pas meer houdt met de moderne technologische ontwikkelingen. Broodnodig dus. Ten tweede spreken we hier over een op democratische wijze vastgestelde wet, behandeld in de Tweede en Eerste Kamer. Toch roept de invoering van de wet veel discussie op.
De kritiek op de wet spitst zich toe op de vermeende inbreuk op privacy van ons als burgers. Terecht, want de staat is er in eerste instantie om ons te beschermen in onze persoonlijke vrijheid van denken en handelen. En met de nieuwe wet hebben de inlichtingen- en veiligheidsdiensten op grote schaal toegang tot data van onschuldige burgers. De vraag rijst of die gegevens daadwerkelijk bijdragen in de strijd tegen het terrorisme.

Tegenstrijdig

Het tegenstrijdige is namelijk dat de focus in de strijd tegen terrorisme nu vooral ligt bij het bestrijden van aanvallen op grote kwetsbare schakels. Dus niet op onze persoonlijke leefomgeving. Maar op een ander niveau: onze energievoorziening, ons waterbeheer, de grote havens zoals Rotterdam en Schiphol. En in het garanderen van die veiligheid zijn in eerste instantie bedrijven en overheidsinstituten aan zet. En niet een wet die vist naar data van individuen met als bijvangst gegevens van onschuldige burgers.

Het is beter een dergelijke wet primair te richten op die kwetsbare grote schakels. De nationale overheid zou eerst de verantwoordelijke bedrijven moeten aanpakken die de veiligheid moeten garanderen. Hebben zij hun zaakjes op orde, zijn zij bestand tegen terroristische aanvallen? Dat is effectiever. Daarnaast lopen we met de invoering van de nieuwe wet het risico dat de burger zich gaat afzetten tegen de overheid. Puur uit vrees voor inbreuk op privacy. Dat is precies het tegenovergestelde effect van wat nodig is. Het is juist cruciaal dat we de afstand tussen de burger en de overheid verkleinen.

Rol van de burger

Als voorbeeld in Brabant geldt de strijd tegen ondermijnende criminaliteit die opstoomt via de drugshandel. De rol van de burger is hierin essentieel. Accepteer jij het dat een buurman op zijn zolder wiet kweekt met alle veiligheidsrisico’s van dien? Als we ook terroristische acties vanuit eigen samenleving tijdig willen signaleren, hebben we iedereen nodig. Een sleepnet dat achter de feiten aansleept, omdat eenlingen met terroristische ideeën weten hoe ze dit net moeten ontduiken, gaat daarbij niet helpen.

Lokale terroristische dreiging

Hier ligt een kans voor de raadsleden die we vandaag gaan kiezen: ga de dialoog aan met burgers en ondernemers in je gemeente. Juist bij bestrijding van meer lokale terroristische dreiging – zoals het ontregelen van een spoorstation, een chemische fabriek en een energiecentrale – moet duidelijk zijn wat er nodig is om die locaties veilig te houden. Maak bespreekbaar wat hierin de rol is van de burger en die van de nationale inlichtingendiensten, ook in uw eigen gemeente. Trek samen op. Een nieuwe Wiv hebben we hard nodig, maar het ‘sleep’-onderdeel waardoor massaal naar privacygevoelige informatie van onschuldige burgers gevist kan worden, is mijns inziens van ondergeschikt belang. De focus moet liggen op het grote plaatje. De discussie over de toepassing ervan in uw eigen stad of wijk houdt daarom zeker niet op.