Avansopinie actualiteit: #MeToo hulpverlening zonder grenzen

#MeToo is een maatschappelijke beweging die een cruciale rol speelt bij het agenderen van de problematiek van seksueel overschrijdend gedrag. Maar het is verre van wenselijk dat die beweging zowel optreedt als aanklager als rechter en daardoor hetzes creëert die potentieel meer schade kunnen toebrengen dan het behalen van het uiteindelijke doel dat wordt beoogd. Laat ik voorop stellen dat seksueel overschrijdend gedrag ten allen tijde moet worden bestreden, maar in de strijd hiertegen mag zorgvuldigheid nooit uit het oog verloren worden.

Foto Flickr.com

Avans Hogeschool mengt zich regelmatig in het maatschappelijke debat door de kennis die zij in huis heeft te delen via opiniërende artikelen over actuele thema's. Dit opiniestuk van Janine Janssen, lector Veiligheid in afhankelijkheidsrelaties bij Avans Hogeschool, verscheen 28 februari 2018 in dagblad BN DeStem.

Een dezer dagen viel een brief van de directeur van Artsen zonder Grenzen (AZG) bij mij thuis op de mat. Het schrijven was verstuurd naar aanleiding van de commotie die is ontstaan rondom vermeend seksueel grensoverschrijdend gedrag van aan Oxfam gelieerde hulpverleners die zijn ingezet na de aardbeving in Haïti. Er wordt zelfs gesproken over verkrachting, om de ernst van de beschuldiging aan te geven.

Grensoverschrijdend gedrag

AZG meende er goed aan te doen donateurs te benaderen met een schrijven waarboven staat: ‘Wij leggen u graag iets uit.’ In de bewuste brief staat dat ook bij AZG grensoverschrijdend gedrag bekend is van individuele medewerkers en dat het daarbij in het overgrote deel van de gevallen om incidenten tussen medewerkers onderling ging. Mochten donateurs vragen hebben, dan kunnen zij zich tot de organisatie wenden en dan krijgen zij zo snel mogelijk antwoord.

Ik begrijp die actie van de directie van AZG wel. Laat ik eerst stellen dat ik als onderzoeker van allerhande fenomenen die te maken hebben met geweld in afhankelijkheidsrelaties, ofwel relaties waarin sprake is van een machtsverhouding, er niet van sta te kijken dat ook medewerkers van organisaties als Oxfam en AZG over de schreef gaan. Er zijn helaas ook hulpverleners zonder grenzen.

Machtsverhouding

In principe is afhankelijk zijn of het hebben van een machtsverhouding niet per se verkeerd. Mensen komen ten slotte alles behalve zelfstandig ter wereld en zijn hun hele kindertijd van hun ouders afhankelijk om uit te kunnen groeien tot daadwerkelijk zelfstandige en goed functionerende volwassenen. Maar afhankelijkheid krijgt een slechte naam als degene van wie iemand afhankelijk is daar misbruik van maakt. Voeg daar nog een gebrekkig toezicht aan toe en we hebben alle ingrediënten voor een buitengewoon giftige cocktail.

Helaas weten we maar al te goed dat dit niet alleen in privéaangelegenheden maar ook in instellingen en onder de vleugels van professionals behoorlijk uit de hand kan lopen. Ik hoef de schandalen van de laatste jaren hier niet op een rijtje te zetten, want een beetje geïnformeerde krantenlezer kan ze zich zonder al te veel moeite zelf herinneren.

#MeToo-moment

En nu beleeft de hulpverlening in gebieden die door oorlogen, natuurgeweld en andere grote humanitaire crises worden geteisterd haar #MeToo-moment. Het besef dat een professional van goede huize moet komen om in dit soort crisissituaties te kunnen functioneren en dat het lastig is om vanuit een gerieflijk kantoor in Nederland op de voet te volgen wat de eigen mensen uitsproken in die crisisgebieden, vormen geen excuus voor misstanden. Het zegt vooral iets over de complexiteit van dat werk. Daar is structureel meer aandacht voor nodig. Ondertussen lopen de ernstig teleurgestelde donateurs weg.

Aan reacties in de stijl van ‘het komt toch niet bij de mensen die het nodig hebben’ en de daarbij horende verwijzingen naar donaties die aan de zogeheten ‘strijkstok blijven hangen’ was al geen gebrek. We kunnen daaraan nu dus een nieuwe variant toevoegen: ‘de pot wordt verteerd door perverse types die de naam ‘hulpverlener’ niet waard zijn’.

'Donaties niet stoppen'

Het feit dat prominenten van het kaliber van Desmond Tutu niets meer met Oxfam te maken willen hebben, is natuurlijk ook een teken aan de wand. Tegen deze achtergrond kan ik de brief aan de donateurs van AZG dan ook goed begrijpen. Ik ben zelf echter voorlopig niet van plan om mijn periodieke donaties aan organisaties als AZG te stoppen.

Mijn besluit is niet alleen ingegeven door de gedachte dat humanitaire hulp noodzakelijk is en blijft in crisisgebieden. Daarnaast speelt ook een rol dat ik eerst meer en diepgravend onderzoek naar misstanden wil zien en mij goed wil informeren over de consequenties die organisaties daar aan verbinden. Hoewel ik onderken en toejuich dat de #MeToo-beweging een belangrijke rol gespeeld heeft bij het agenderen van de problematiek van seksueel grensoverschrijdend gedrag, heb ik van meet af aan wel moeite gehad met het feit dat die beweging de rol van aanklager en rechter leek te combineren. Daarmee is naar mijn idee ook een grens gepasseerd. Laat de onderste steen, hoe erg het ook is, nu eerst maar eens boven komen. Maar niet ten koste van een zorgvuldig proces.